«Το σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Ηρακλείου (13-14 Ιουνίου 1942). Σκέψεις και προεκτάσεις.

«Το σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Ηρακλείου (13-14 Ιουνίου 1942). Σκέψεις και προεκτάσεις.

Χθες στο αεροδρόμιο Ηρακλείου έγινε μια σεμνή τελετή μνήμης για το σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Ηρακλείου τον Ιούνη του 1942. Στις ιστορικές επετείους, όπως αυτή, συνηθίζεται να εκφωνούνται ή να γράφονται πανηγυρικοί οι οποίοι υμνούν και δοξάζουν τους προγόνους για τα ηρωικά τους κατορθώματα. Οι πανηγυρικοί αυτού του είδους είναι απαραίτητοι, γιατί και φόρο τιμής αποτίνουν σε όλους εκείνους που μας εξασφάλισαν μια ελεύθερη πατρίδα και σε μας τους μεταγενέστερους τονώνουν το φρόνημα, καλλιεργούν την αυτοσυνειδησία και ανανεώνουν τα πρότυπα προς τα οποία σωστό είναι να τείνουν οι νεώτερες γενιές.

Επειδή όμως η διαχείριση της ιστορίας είναι σοβαρή υπόθεση, επιβάλλεται, όπως εξάλλου σε όλες τις θεωρητικές επιστήμες, να προσδιοριστούν με σαφήνεια οι έννοιες, για την αποφυγή παρερμηνειών και για να αποκτήσει ο λόγος περιεχόμενο.

Ο Περικλής, κατά τη διάρκεια απόδοσης τιμών στους νεκρούς του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου, στον γνωστό «Επιτάφιό» του, απευθυνόμενος προς τους ελεύθερους αθηναίους πολίτες τους προτρέπει να μιμηθούν, να «ζηλώσουν», εκείνους που έπεσαν στο πεδίο της μάχης, με την πεποίθηση ότι η ευτυχία του ανθρώπου στηρίζεται στην ελευθερία και ότι η ελευθερία, με τη σειρά της, στηρίζεται στη γενναιότητα, που – εννοείται – πρέπει να επιδεικνύουν οι άνθρωποι και οι λαοί κάθε φορά που η ελευθερία τους απειλείται: «το εύδαιμον το ελεύθερον, το δε ελεύθερον το εύψυχον». Η προϋπόθεση της παραπάνω προτροπής είναι ξεκάθαρη: «μη περιοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους». Δηλαδή να μην τρομοκρατούνται από, και να μη δειλιάζουν μπροστά στους κινδύνους του πολέμου. Δεν τους προτρέπει να επιτίθενται, να πολεμούν τις άλλες πόλεις, αλλά, στην περίπτωση που προκύψει ανάγκη να υπερασπιστούν την δική τους, δεν πρέπει να φείδονται θυσιών. Σήμερα όσοι κατορθώνουν να υπερβούν αυτόν το φόβο και να αφιερώσουν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας, τους χαρακτηρίζουμε ήρωες. Ο υψηλός αυτός τίτλος στη χώρα μας απονέμεται πολύ δύσκολα, καθώς προϋποθέτει την αυτοθυσία, και δεν απονέμεται σε ζωντανούς. Ο μαχητής που επιβίωσε, είναι απλά συναγωνιστής, συμπολεμιστής των ηρώων, δεν είναι ήρωας! Ο ηρωισμός προϋποθέτει και απαιτεί φόρο αίματος. Αυτός είναι ο «νέος ελληνικός ηρωισμός», που διαμορφώθηκε ως αντίληψη κατά τη διάρκεια μιας μακραίωνης οθωμανικής δουλείας και μιας ισόχρονης περιόδου αγώνων για την απελευθέρωση. Ο νέος ελληνικός ηρωισμός απαιτεί θυσία ζωής. Δεν είναι παίξε γέλασε! 

Τούτη η νεοελληνική αντίληψη για τον ηρωισμό έρχεται σε αντίθεση με τη άποψη στρατηγού μεγάλης δύναμης της εσπερίας και πρωταγωνιστή του «Πολέμου στον Κόλπο», που δήλωσε πως «Ήρωας δεν είναι εκείνος που σκοτώνεται για την πατρίδα του, αλλά – άκουσον άκουσον – αυτός που κάνει τον άλλο μπάσταρδο να σκοτωθεί για τη δική του»! Είναι και αυτή μια άποψη… και κυρίως μια διαφορετική εκτίμηση των αξιών στη ζωή, αλλά και της ίδιας της ζωής…

Είναι καλοκαίρι του 1942. Έχει ήδη περάσει ένας χρόνος από την κατάκτηση της Κρήτης και οι δυνάμεις του Άξονα με επικεφαλής τον επονομαζόμενο «αλεπού της ερήμου», στρατηγό Ρόμελ, επελαύνουν στην Αφρική. Οι ανώτεροι γερμανοί αξιωματικοί της Κρήτης μαζί με τον ιταλό υποστράτηγο Κάρτα συσκέπτονται και εξετάζουν τρόπους βοήθειας του Ρόμελ για την κατάληψη της Αιγύπτου. Οι Συμμαχικές Δυνάμεις, για να εμποδίσουν την προέλαση των Γερμανών στη Μαύρη Ήπειρο, αποφασίζουν να καταστρέψουν τους κόμβους ανεφοδιασμού του γερμανικού στρατού σε καύσιμα, πυρομαχικά, νερό και τρόφιμα, τα οποία ζητούσε ο Ρόμελ από τον Γερμανό Διοικητή Κρήτης. Προτεραιότητα δόθηκε στα αεροδρόμια Ηρακλείου, Καστελίου, Τυμπακίου και Μάλεμε, επειδή θα έπαιζαν σπουδαίο ρόλο, πληροφορία την οποία γνώριζαν οι Συμμαχικές Δυνάμεις μέσω της αντικατασκοπίας.

Το Συμμαχικό Στρατηγείο καταστρώνει σχέδια για την καταστροφή των εγκαταστάσεων αναθέτοντας σε υπεύθυνες ομάδες την εκτέλεσή τους. Για το αεροδρόμιο Ηρακλείου αποφασίστηκε ότι την επιχείρηση θα αναλάμβαναν έξι άνδρες της SAS (Special Air Service).  Ο γάλλος ταγματάρχης Ζωρζ Μπερζέ συγκρότησε την ομάδα του, την οποία αποτελούσαν ο άγγλος υπολοχαγός Τζωρτζ Τζέλικο, ο έλληνας ανθυπολοχαγός Κωστής Πετράκης, από το Απεσωκάρι Ηρακλείου,  και οι γάλλοι αλεξιπτωτιστές Ζακ Σιμπάρ, Ζακ Μουό και Πιέρ Λεοστίκ.

Για να αποφευχθεί η εφαρμογή της γνωστής τακτικής των αντιποίνων σε βάρος του ντόπιου πληθυσμού, καθώς οι Γερμανοί θα θεωρούσαν την καταστροφή των υλικών και των εγκαταστάσεων – «σαμποτάζ» είναι ο όρος που κυριάρχησε – ως προκληθείσα από τους ντόπιους αντιστασιακούς, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί από την ΡΑΦ ταυτόχρονος αεροπορικός βομβαρδισμός. Για την πραγματοποίηση των «σαμποτάζ» στα αεροδρόμια Καστελίου, Τυμπακίου και Ηρακλείου προσδιορίστηκε η νύχτα της 7^ης προς την 8^η Ιουνίου. Στο αεροδρόμιο Καστελίου έγινε με επιτυχία, για το αεροδρόμιο Τυμπακίου κρίθηκε ότι έπρεπε να ακυρωθεί, ενώ για το αεροδρόμιο Ηρακλείου, λόγω της καθυστερημένης άφιξης του ελληνικού υποβρυχίου «Τρίτων», που είχε αναλάβει τη μεταφορά των σαμποτέρ (έφτασε στις ακτές της Κρήτης τη νύχτα της 10^ης προς την 11^η Ιουνίου), καθορίστηκε η νύχτα της 12^ης προς την 13^η Ιουνίου.

Παρόλο που οι άνδρες της SAS επεχείρησαν την προγραμματισμένη νύχτα να προβούν στην εκτέλεση του σχεδίου, η φωταγώγηση του αεροδρομίου, η παρουσία γερμανών σκοπών και γενικότερα η κινητικότητα που επικρατούσε, στάθηκαν ικανοί λόγοι αναβολής του εγχειρήματος. Οι σαμποτέρ αποφάσισαν να επαναλάβουν το εγχείρημα την επομένη νύχτα, τη νύχτα του Σαββάτου της 13^ης, ξημερώματα Κυριακής της 14^ης Ιούνη. Πράγματι μπήκαν στο αεροδρόμιο και τοποθέτησαν με επιτυχία τους εκρηκτικούς μηχανισμούς, ρυθμισμένους να εκραγούν σε συγκεκριμένο χρόνο. Ο ταυτόχρονος βομβαρδισμός του αεροδρομίου από τα αεροπλάνα της ΡΑΦ, προκάλεσε σύγχυση στους Γερμανούς και διευκόλυνε τη δράση των σαμποτέρ. Τοποθέτησαν τελικά εκρηκτικούς μηχανισμούς σε 22 από τα 50 περίπου βομβαρδιστικά Γιούνκερ-88, που βρίσκονταν στο χώρο του αεροδρομίου, σε δεξαμενές καυσίμων, σε αποθήκες με βόμβες και σε ένα κτίριο που στεγάζονταν μηχανήματα και γεννήτριες. Αφού ολοκλήρωσαν την αποστολή τους, ανηφόρισαν στα Τρία Αοράκια, για να απολαύσουν το θέαμα της προσπάθειάς τους. Τούτο το δηλώνει σε συνέντευξή του χρόνια αργότερα ο Κωστής Πετράκης: «Εμείς τη χαρήκαμε απ’ τα Δύο Αοράκια…. Χαλούσε η γης κι η Οικουμένη. Φωτιζότανε η γης κι ο κόσμος και δεν τέλειωναν οι εκρήξεις». Προσέξτε την αθωότητα της φράσης: «Εμείς το χαρήκαμε…»! Κάτι σαν εκδήλωση με πυροτεχνήματα που ενθουσιάζουν την παιδική ψυχή… Προσωπικά δεν έχω ακούσει ποτέ άλλοτε μια τόσο απλοϊκή περιγραφή ενός τόσο μεγάλου και ηρωικού εγχειρήματος…

Μια προσεκτικότερη εξέταση των γεγονότων (μετάθεση της ημερομηνίας του σαμποτάζ, σύμπτωση του βομβαρδισμού του αεροδρομίου όχι με το χρόνο της έκρηξης των μηχανισμών αλλά της τοποθέτησής τους, και γενικότερα ο όποιος συντονισμός της επιχείρησης) αφήνει περιθώρια για περεταίρω ιστορική έρευνα, καθώς επέτειναν την επικινδυνότητα του εγχειρήματος. Και οι λόγοι είναι σαφείς: οι βόμβες, όταν πέφτουν, δεν διακρίνουν τους «δικούς μας» από τους «άλλους», για να τους αφήσουν ανέπαφους… Και οι ηρωικοί κομάντος τοποθέτησαν τους τελευταίους εκρηκτικούς μηχανισμούς εν μέσω βομβαρδισμών….

Παρά τον αεροπορικό αντιπερισπασμό το τίμημα τούτης της επιτυχίας των έξι ηρωικών ανδρών ήταν η εκτέλεση, στο πλαίσιο της λογικής των αντιποίνων, πενήντα εκλεκτών στελεχών της τοπικής κοινωνίας, που μαζί με άλλους 12, που είχαν εκτελεστεί λίγες μέρες πριν, συμπλήρωσαν το μαρτυρολόγιο τούτου του τόπου, τους 62 Μάρτυρες.

Όσο για τους έξι ηρωικούς κομάντος της SAS, δύο μόνο κατόρθωσαν να επιστρέψουν στην Αφρική: ο Κωστής Πετράκης και ο υπολοχαγός Τζωρτζ Τζέλικο. Ο νεαρός γάλλος αλεξιπτωτιστής Πιέρ Λεοστίκ σκοτώθηκε ενώ οι Μπερζέ, Σιμπάρ και Μουό τραυματίστηκαν και συνελήφθηκαν σε συμπλοκή με Γερμανούς στρατιώτες κάπου στα Αστερούσια, στα Βασιλικά Ανώγεια, προδομένοι από κάποιον ντόπιο Εφιάλτη. Και οι τρεις όμως θα επιβιώσουν, θα επιστρέψουν στις πατρίδες τους και θα τιμηθούν ως ήρωες ακριβώς γιατί συμμετείχαν στο σαμποτάζ του Ηρακλείου: ο Ζωρζ Μπερζέ θα ανέβει όλα τα στρατιωτικά αξιώματα της χώρας του και θα γίνει Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Γαλλίας, ο υπολοχαγός Τζωρτζ Τζέλικο θα γίνει μέλος της Βουλής των Λόρδων, αρχηγός του Συντηρητικού κόμματος και υπουργός της αγγλικής κυβέρνησης, ο Ζακ Σιμπάρ θα εκλεγεί δήμαρχος στην πόλη του.

Ο δικός μας Κωστής Πετράκης δεν θα απολαύσει ούτε αυτής της τύχης του γενναίου Νικητάρα, δηλαδή της αδιαφορίας του κράτους. Ο γέρο Νικηταράς, αφού αφιέρωσε τα νιάτα του στον αγώνα της ανεξαρτησίας, ζούσε αργότερα στην ελεύθερη Ελλάδα σε απόλυτη φτώχεια και «τιμήθηκε» από το Ελληνικό Κράτος με… «άδεια επαιτείας» στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας του Πειραιά, άπαξ της εβδομάδος, κάθε Παρασκευή… Κι όταν τον ρωτούσαν σχετικά, για να μην προσβάλλει τον εαυτό του και τη χώρα του, έλεγε πως το κράτος του έδινε μεγάλη σύνταξη και ότι ζούσε πλουσιοπάροχα…

Ο Κωστής Πετράκης ήταν μορφωμένος, γυμναστής στο επάγγελμα. Οι σπουδές του, την εποχή εκείνη, του επέτρεπαν να ελπίζει σε ένα λαμπρό μέλλον. Αλλά λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο… «Τιμήθηκε» με διώξεις, φυλακίσεις και εξορίες όχι μόνον από την κατοχική κυβέρνηση, που τον απέλυσε από τη δουλειά του, αλλά και από τις μετέπειτα κυβερνήσεις της χώρας. Υπέμεινε 18 ολόκληρα χρόνια εξορίας, φυλακίσεων και διώξεων για τις ιδέες του. Απόδειξη της τραγελαφικότητας: Γίνεται η δίκη των δοσίλογων καικαι μάτρυρας κατηγορίας είναι ο Κωστής Πετράκης.  Μόλις ολοκλήρωσε την κατάθεσή του στη δίκη του προδότη που κατέδωσε στους Γερμανούς τους έξι σαμποτέρ του αεροδρομίου, συνελήφθη μέσα στο δικαστικό μέγαρο για να σταλεί σε εξορία στον Άη Στράτη…  Και δεν διώχθηκε στη ζωή μόνο από τους ιδεολογικά αντιπάλους του, αλλά λόγω της αδούλωτης ψυχής του, διώχθηκε κι από τους ομοϊδεάτες του, και μάλιστα πολύ σκληρότερα, όπως θα το εκμυστηρευθεί στους «Ιππότες του ονείρου» του συγγραφέα Αντώνη Σανουδάκη. «Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά…», λέει ο ποιητής και συμπληρώνει αλλού: «Όπου κι αν ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει…».

Ο ηρωικός χαρακτήρας του Κωστή Πετράκη, η σταθερότητα στα πανανθρώπινα πιστεύω του και η αγωνιστική του διάθεση να προασπιστεί τα δικαιώματα του ανθρώπου διακρίνονται σε μια επιστολή διαμαρτυρίας, γραμμένη στις 20 του Μάη του 1946, προς τον δεκανέα προϊστάμενο του τμήματος χωροφυλακής της Βαγιωνιάς, όταν συνέλαβε κάποιον λαϊκό βιολάτορα, επειδή σε γλέντι του χωριού έπαιξε και τραγούδησε ένα αντιστασιακό τραγούδι. Του γράφει: «…Την 19 του Ιούνη 1942 ήρθες με 65 Γερμανούς και με 4 χωροφύλακες πάνω από τα Βασιλικά Ανώγεια – (σ.σ. στη ρεματιά του Κολυβά) - και μας εχτύπησες. Σκότωσες τον σύντροφό μου Γάλλο ήρωα Πιέρ και αιχμαλώτισες τους Μπερζέ, Μουό και Σιμπάρ….. Οι χιλιάδες σφαίρες που ανταλλάξαμε στην άνιση μάχη, μαζί με τις χειροβομβίδες και τους “εκατέρωθεν νεκρούς”, κρατούνε τη θέση ενός μεταξύ μας συμβολαίου που δεν εξωφλήθηκε βέβαια ακόμη. Δεν έχει όμως και πολλή σημασία πως τώρα γίνηκες εσύ μεγάλος “εθνικιστής” και αστυνομικός διευθυντής πάσης Βαγιωνιάς. Αυτό που έχει αξία και που δεν πρέπει να ξεχνάς ούτε στον ύπνο ούτε στο ξύπνιο σου είναι άλλο: …όλος ο φασισμός κι η ιδεολογία σου έχασε το παιχνίδι από του Κολυβά ίσαμε το Βερολίνο». Αγωνιστής ενάντια στο φασισμό κάθε μορφής και έκφανσης ο Κωστής Πετράκης, γι’ αυτό και χτυπήθηκε από εχθρούς και φίλους.

Ξεχασμένος από τους πάντες, θα τον φέρουν στην επιφάνεια οι παλιοί του συναγωνιστές, ο λόρδος Τζέλικο και ο στρατηγός Μπερζέ, όταν σε αγγλική τηλεοπτική παραγωγή σχετική με το σαμποτάζ ανέφεραν το όνομά του. Το επίσημο μεταπολιτευτικό ελληνικό κράτος, όταν ρωτήθηκε, αγνοούσε παντελώς την ύπαρξή του ηρωικού Κωστή Πετράκη και τον ανακάλυψε το αγγλικό κανάλι στα νότια παράλια της Κρήτης, στον Λέντα, να δηλώνει περήφανα πως «αν ήμουνα πάλι είκοσι χρόνων και γνώριζα τι με περίμενε, με χαρά και αδίστακτα θα ακολουθούσα τον ίδιο δρόμο». Γιατί αυτή η θέση; Γιατί ο ηρωισμός είναι ανυστερόβουλος, γιατί ο αγνός αγωνιστής δεν συναλλάσσεται με την πατρίδα. Απλώς αγωνίζεται και θυσιάζεται.

Τελικά το 1986 το ελληνικό κράτος θα αναγνωρίσει την προσφορά του. Μετά από 45 ολόκληρα σκληρά χρόνια! Όμως, «κάλλιο αργά, παρά ποτέ»….

Η επίδραση του σαμποτάζ στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου ήταν σημαντική για την εξέλιξη των γερμανικών επιχειρήσεων στην Αφρική. Μαζί με μια σειρά όμοιων επιτυχών επιχειρήσεων μπόρεσαν να οδηγήσουν στην οριστική ήττα τις δυνάμεις του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν και στην σταδιακή αλλαγή της πορείας του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.

Αξιοσημείωτο πάντως είναι το γεγονός ότι ενώ το σαμποτάζ λειτούργησε καταλυτικά στην εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Αφρική, ενώ τα αντίποινα ήταν σκληρότατα, τα γερμανικά αρχεία της εποχής το αποσιωπούν προκλητικά. Για την ομάδα της Γερμανικής Στρατονομίας που υπέβαλε την εμπιστευτική αναφορά για τις δολιοφθορές τον Ιούλιο του 1942, η 14^η, η ημερομηνία στην οποία έπρεπε να αναφέρεται και να περιγράφεται η «δολιοφθορά» στο αεροδρόμιο Ηρακλείου, απουσιάζει παντελώς! Σας μεταφέρω ένα απόσπασμα: «13.6 Γεωργιούπολη νομός Ρεθύμνου: αποκόπηκε απλός αγωγός. 15.6 Αεροδρόμιο Μάλεμε νομός Χανίων: Άγνωστοι απέκοψαν και έκλεψαν καλώδιο 200μ.» (Ομάς Στρατονομίας 611, Ημερολόγιο Αρ. 750/44 εμπ. Προς τον διευθύνοντα αστυνομικό διευθυντή στο ανώτερο αρχηγείο Η, Ομάδα Ε, Β ε λ ι γ ρ ά δ ι). Τόσο περιγραφική είναι. Η Κυριακή όμως της 14^ης του Ιούνη προσπερνιέται, σαν να μην υπήρξε ως χρόνος ή σαν να μην συνέβη τίποτα το αξιόλογο. Στρουθοκαμηλισμός; Πιθανόν και είναι δικαιολογημένος. Τον δικαιούνται ως ψυχολογικό άλλοθι όλοι οι ηττημένοι.  Δεν τον δικαιούται όμως ο ιστορικός και μάλιστα εκείνος που φέρει τον τίτλο του πανεπιστημιακού δασκάλου, πού επιδίωξε να αποσπάσει τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης και φέρει τον ακόμα μεγαλύτερο και τιμητικότερο τίτλο του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικα, την ανώτατη διάκριση που το ελληνικό κράτος επιφυλάσσει σε λίγους και εκλεκτούς. Και δεν τον δικαιούται γιατί προσβάλλει τη χώρα που τον τίμησε, ενώ ως πανεπιστημιακός δάσκαλος αποδείχνεται επίορκος γιατί θέτει την ιστορική έρευνα στην υπηρεσία των πολιτικών σκοπιμοτήτων, γεγονός που αποκαλύπτει και επιστημονική ανηθικότητα και προσωπική μικρότητα. Πάνω απ’ όλα όμως επιβεβαιώνει πως τα μηνύματα που έπρεπε να έχουν ληφθεί από τη φρικτή εμπειρία του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, δεν λήφθηκαν από εκείνους που έπρεπε, ούτε καν σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Αναφέρομαι στη σχετικά πρόσφατη κυκλοφορία ιστορικού συγγράμματος που δημιούργησε σεισμό αρκετών ρίχτερ όχι μόνο στην τοπική κοινωνία αλλά και στην επιστημονική κοινότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό και που μειώνει όχι μόνον τη συμβολή της Κρήτης στην εξέλιξη του πολέμου, - η συμβολή αυτή εύκολα αποδείχνεται ιστορικά – αλλά, κυρίως, προσπαθεί να δημιουργήσει νέα ηρωικά πρότυπα, που δεν έχουν καμία σχέση με τον ηρωισμό, όπως τουλάχιστον τον περιγράψαμε στην εισαγωγή τούτης της εισήγησης.

Σίγουρα η μάχη της Κρήτης, τα σαμποτάζ στα αεροδρόμια Καστελίου και Ηρακλείου ή η μεγάλη Κρητική Αντίσταση στο σύνολό της δεν θα μπορούσαν από μόνα τους να ανατρέψουν τη Ναζιστική Γερμανία. Αυτό όμως δεν μειώνει τη σημασία τους και δεν σημαίνει ότι δεν αποτέλεσαν σημαντικούς σταθμούς στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όλοι οι ιστορικοί συγκλίνουν σ’ αυτό. Όσο για την εκ των υστέρων τάση εξωραϊσμού των αποκρουστικών προτύπων του ναζιστικού παρελθόντος, θα σας μεταφέρω την άποψη του καθηγητή Μαργαρίτη: «Εμείς (σ.σ. οι Έλληνες) την ιστορία μας, τους μάρτυρες και τους ήρωες τους έχουμε και τους τιμάμε. Η Γερμανοί είναι εκείνοι που θα πρέπει να ξεδιαλέξουν τους δικούς τους ήρωες. Εάν συμπεριλαμβάνουν τους αλεξιπτωτιστές του Στούντεντ και τους φανατισμένους ναζί στο εθνικό τους Πάνθεο, υπάρχει πρόβλημα – γι αυτούς. Σημαίνει ότι δεν κατάλαβαν τίποτε από την ιστορία».

Στη δύσκολη εποχή που ζούμε, που το ντόπιο κεφάλαιο, όπως και στο παρελθόν, ανακάλυψε νέες πατρίδες και εγκατέλειψε τη χώρα στη μοίρα της, σήμερα που η Ενωμένη Ευρώπη βλέπει πολλές περιοχές της να στραγγαλίζονται από τους οικονομικά ισχυρούς, και επιχειρούν να επιβάλλουν μια νέας μορφής κατοχή, το γεγονός που σήμερα τιμούμε παίρνει κι άλλη διάσταση. Το σαμποτάζ του Ηρακλείου μπορεί να αποτελέσει φωτεινό παράδειγμα ενότητας στις ευρωπαϊκές χώρες για να καθορίσουν τη σημερινή στάση τους. Όπως τότε τρεις ευρωπαϊκές χώρες, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ελλάδα, τρεις λαοί, οι Άγγλοι, οι Γάλλοι και οι Έλληνες, στα πρόσωπα των έξι ηρωικών κομάντος της SAS ένωσαν τις δυνάμεις τους για να εμποδίσουν τη ναζιστική πολεμική μηχανή, έτσι και σήμερα η Ελλάδα και τα ευρωπαϊκά κράτη μπορούν και πρέπει να ενωθούν και να αντισταθούν στις σύγχρονες μορφές ολοκληρωτισμού, για να εξασφαλίσουν στους πολίτες τους την ελευθερία, δηλαδή την ευτυχία. Αυτό μας προτρέπει ακόμα και σήμερα από το μακρινό μας παρελθόν ο Περικλής: «Εύδαιμον το ελεύθερον».