Η αρχαία ρήση που
αποδίδεται στον Αντισθένη και θεωρεί τη μελέτη των ονομάτων αρχή της σοφίας (αρχή σοφίας η
των ονομάτων επίσκεψις), συνιστά μια βασική αρχή για την προσέγγιση της
γνώσης σε όλες τις επιστήμες. Ειδικότερα μάλιστα όταν τα ονόματα, οι λέξεις,
προέρχονται από μια γλώσσα μήτρα, όπως είναι η ελληνική, η οποία ανήκει στις νοηματικές γλώσσες, η
μελέτη των ονομάτων είναι επιβεβλημένη σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, για να
μην μετεξελιχθεί λόγω άγνοιας σε σημειολογική.
Ειδικότερα
για τα τοπωνύμια, που δεν είναι άλλο από λέξεις-ονόματα που δίνονται σε τόπους
σε μια προσπάθεια οικειοποίησής τους από τους ανθρώπους που τους χρησιμοποιούν[1], η μελέτη είναι όχι μόνον
αναγκαία αλλά και επιβεβλημένη, στις περιπτώσεις που οι μελετητές έχουν στρέψει
το ενδιαφέρον τους στην τοπική ιστορία, για την οποία η μικρές λεπτομέρειες,
που μπορεί να κρύβουν, πιθανότατα να ανοίγουν την πόρτα της γνώσης του
παρελθόντος.
Τούτο οφείλεται
στο γεγονός ότι στα τοπωνύμια αποτυπώνεται η ιστορική πορεία του τόπου και
παραμένουν γλωσσικοί μάρτυρες του παρελθόντος, στην περίπτωση της Κρήτης από
την προελληνική εποχή μέχρι σήμερα. Ο Μηλιαράκης τα χαρακτήριζε «επιγραφαί γεγλυμμέναι επί του εδάφους»[2], οι οποίες, αν ερευνηθούν,
θα προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία του τόπου.
Η άποψη βέβαια του Μηλιαράκη είναι αρκετά αισιόδοξη,
επειδή, όταν διατυπώθηκε πριν 130 περίπου χρόνια, οι ρυθμοί εξέλιξης των
κοινωνιών, και ειδικότερα των
αγροτοκτηνοτροφικών, ήταν τόσο αργή, που πράγματι του επέτρεπαν να σχηματίσει
αυτή την άποψη. Στο απώτερο παρελθόν οι αγροτοκτηνοτρόφοι, κινούμενοι πεζή,
ονομάτιζαν κάθε σημείο της περιφέρειας στα όρια της οποίας δραστηριοποιούνταν,
για να μπορούν να την προσδιορίζουν μεταξύ τους. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των
μετακινήσεων γίνεται με οχήματα, γεγονός που περιορίζει την ανάγκη χρήσης των
μικρο-τοπωνυμίων. Όσοι σήμερα ασχολούνται με την γεωργοκτηνοτροφία δεν περπατούν τα βουνά και τις καλλιεργήσιμες
περιοχές, περνούν με ταχύτητα, δεν δίνουν στο χώρο την προσοχή που έδιναν στο
παρελθόν, και αρκούνται στη χρήση των μακρο-τοπωνυμίων, εγκαταλείποντας στη
λήθη ένα μεγάλο μέρος του τοπωνυμικού πλούτου.
Η
παρούσα εργασία έρχεται να καταγράψει και να διασώσει αυτόν τον γλωσσικό πλούτο
της εδαφικής περιφέρειας του Κρουσώνα Μαλεβιζίου του νομού Ηρακλείου, να επιχειρήσει
την ερμηνεία τους, όπου αυτή είναι εφικτή, να θέσει ετυμολογικούς
προβληματισμούς και υποθέσεις ερμηνείας και παράλληλα να δώσει αρχαιολογικές,
ιστορικές και λαογραφικές πληροφορίες σε όσα τοπωνύμια συνδέονται με σχετικά
περιστατικά.
Για
την εκπόνησή της οφείλω ευχαριστίες πρωτίστως στις μαθήτριές μου Σέχου Ελένη
και Χαρζητζώρτζη, οι οποίες στο πλαίσιο
των ερευνητικών εργασιών τους στο 4ο
Γενικό Λύκειο Ηρακλείου το 2012 συγκέντρωσαν τοπωνύμια του Κρουσώνα και
διαμόρφωναν έναν πρώτο κατάλογο κρουσανιώτικων τοπωνυμίων. Ευχαριστίες οφείλω
και στους κρουσανιώτες Γιώργη Ξυλούρη και Γιώργη Κριτσωτάκη, από τους οποίους ο
πρώτος έθεσε ευχαρίστως στη διάθεσή μου το σύνολο του τοπωνυμικού αρχείου του,
ενώ ο δεύτερος συστηματικά κατέγραψε με τη βοήθεια ντόπιων πληροφορητών τα
τοπωνύμια της περιοχής. Ευχαριστίες οφείλω στον Νίκο Παρασκευά, εκ μητρός
Κρουσανιώτη, ο οποίος έθεσε στη διάθεσή του τα τοπωνύμια από την έρευνά του στα
αρχεία των συμβολαιογράφων του Αγίου Μύρωνα.
Ευχαριστίες,
τέλος, οφείλω στο Δήμο Μαλεβιζίου και ιδιαιτέρως στο δήμαρχο Μενέλαο Μποκέα για
την εμπιστοσύνη με την οποία με περιέβαλε αποδεχόμενο ς την πρότασή μου για την
έκδοση του κρουσανιώτικου τοπωνυμικού.
Η
συμβολή όλων ήταν καθοριστική για την ολοκλήρωση αυτής της εκδοτικής
προσπάθειας, την οποία καταθέτουμε ως ελάχιστη συμβολή στην ιστορία του
ιστορικού οικισμού του Κρουσώνα.
Ηράκλειο,
Γενάρης 2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου