Θησαυρός ευχετήριων δίστιχων sms

Δευτέρα 20 Απριλίου 2015

Η τοπωνυμική έρευνα ως αντικείμενο των Ερευνητικών Εργασιών – project στα Λύκεια. Το παράδειγμα του 4ου ΓΕ.Λ. Ηρακλείου


Οι Ερευνητικές Εργασίες θεσμοθετήθηκαν το 2011 (ΥΠΔΜΘ 2011:13, ΦΕΚ 1213, τχ. Β/2011) και από τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους με την υπ’ αρ. πρωτ. 97364/Γ2 / 30-08-2011 εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας, δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων κοινοποιείται στα λύκεια της χώρας ότι  στο πλαίσιο υλοποίησης του «Νέου Σχολείου» «από το σχολικό έτος 2011-2012 εισάγονται στην Α΄ τάξη Γενικού Λυκείου οι Ερευνητικές Εργασίες (project) (sic)[1] ως διακριτή ενότητα του προγράμματος σπουδών…». Η ίδια εγκύκλιος παραπέμπει τους ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς στον διαδικτυακό τόπο http://digitalschool.minedu.gov.gr, απ’ όπου μπορούν να αντλήσουν τις βασικές αρχές από το βιβλίο του εκπαιδευτικού με τίτλο «Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο» του Ηλία Γ. Ματσαγγούρα.
Επειδή η ιδέα ανάληψης από την πλευρά μου ενός τέτοιου «μαθήματος», ή καλύτερα «δράσης», ήταν ιδιαιτέρως ελκυστική, ανάτρεξα στον διαδικτυακό τόπο για να βρεθώ μπροστά σε μια επιστημονική εργασία 334 σελίδων, αρκετών για να με κάνουν να πατήσω με το «ποντίκι» μου εκείνο το λευκό x που βρίσκεται σε κόκκινο πλαίσιο στην πάνω δεξιά γωνία της οθόνης του υπολογιστή, και να αποφασίσω ότι έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές μου σε ένα πανεπιστήμιο που με έμαθε να μελετώ και να ερευνώ, και έχοντας μια σχετική εμπειρία στην επιστημονική έρευνα, αποφάσισα να αναλάβω τη διδασκαλία ή καλύτερα την εκπόνηση αυτών των εργασιών.

Δεν θα κρύψω ακόμα ότι διαφώνησα, και μάλιστα κάθετα, με τα προτεινόμενα κριτήρια επιλογής του θέματος μιας Ερευνητικής Εργασίας, καθώς «Πρώτο βασικό κριτήριο που πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι εκπαιδευτικοί κατά την αρχική συζήτηση μεταξύ τους είναι τα περιεχόμενα των διδασκόμενων μαθημάτων, θεωρημένα όμως από τη σκοπιά των μαθητικών ενδιαφερόντων». Δεύτερο «…που πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι εκπαιδευτικοί είναι οι υπάρχουσες υποδομές και οι διαθέσιμοι πόροι του σχολείου…» και συμπληρώνει διακριτικά ότι «Άλλα κριτήρια που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη είναι τα ενδιαφέροντα των εκπαιδευτικών και οι ειδικότερες γνώσεις τους, που δεν πρέπει να παραβλέπονται, διότι παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο με τα ενδιαφέροντα των μαθητών»[2]. Η διαφωνία μου έγκειται στο γεγονός ότι πρωτίστως, για λόγους ευνόητους και για τούτο δεν χρίζουν περαιτέρω ερμηνείας και ανάλυσης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ενδιαφέροντα του εκπαιδευτικού και οι γνώσεις που αυτός έχει σε θέματα ανεξάρτητα από τα γνωστικά πλαίσια του αναλυτικού προγράμματος ή για θέματα που αποτελούν προεκτάσεις των γνωστικών αντικειμένων που περιλαμβάνονται σ’ αυτό.
Η προσωπική ενασχόληση για αρκετά χρόνια με την τοπωνυμική έρευνα και οι αποκτημένες γνώσεις μου επέτρεπαν να «ελέγχω»– στο βαθμό που ένα τέτοιο αντικείμενο μπορεί να ελεγχθεί – το γνωστικό αντικείμενο και αποφάσισα να δουλέψω με τους μαθητές μου πάνω σ’ αυτό. Οι τίτλοι που δόθηκαν στο διάστημα των δύο χρόνων που επιτρεπόταν σε φιλολόγους να αναλαμβάνουν την εκπόνηση Ερευνητικών Εργασιών, διαφοροποιούνταν ελαφρώς μεταξύ τους για συγκεκριμένους λόγους, που δεν είναι της παρούσης: «Τοπωνυμική μελέτη των οικισμών καταγωγής των μαθητών. Καταγραφή, ταξινόμηση, γλωσσική, λαογραφική και ιστορική προσέγγιση», «Μελέτη των τοπωνυμίων των οικισμών καταγωγής των μαθητών», «Καταγραφή και μελέτη των τοπωνυμίων των οικισμών καταγωγής των μαθητών». Ο τελευταίος τίτλος δόθηκε και στο α΄ και β΄ τετράμηνο του σχ. Έτους 2012-2013. Οι προηγηθείσες της τελικής επιλογής του θέματος συζητήσεις με τους μαθητές, τους  επέτρεψαν να γνωρίζουν σε ποιο γνωστικό χώρο λίγο πολύ θα κινηθούν, με αποτέλεσμα αρκετοί από αυτούς να το ορίσουν ως πρώτη επιλογή τους. Φυσικά αρκετοί μαθητές το παρακολούθησαν αναγκαστικά, καθώς το σύστημα ένταξής σου σε μια ερευνητική ομάδα, ελλείψει εναλλακτικών δυνατοτήτων επιλογής, τους υποχρέωνε να παρακολουθήσουν και να εκπονήσουν εργασίες που δεν εντάσσονταν στο πλαίσιο των επιλογών τους. Υπήρξαν ωστόσο μαθητές οι οποίοι, επειδή βρήκαν ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα την εμπειρία του Α΄ τετραμήνου,  επέλεξαν και για το επόμενο τετράμηνο το ίδιο θέμα, ερευνώντας το τοπωνυμικό του οικισμού καταγωγής του δεύτερου των γονέων τους. Απαραίτητη προϋπόθεση συμμετοχής ήταν οι συνεργαζόμενοι μαθητές να έχουν σημείο αναφοράς σε κάποιον οικισμό, με τον οποίο να διατηρούν ζωντανές επαφές (παππούς, γιαγιά, θείοι, φίλοι κ.ά.) για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο πρώτο μέρος της έρευνας, την έρευνα πεδίου, την καταγραφή δηλαδή των τοπωνυμίων.

Η μέθοδος που εφαρμόστηκε είναι απλή και στη σύλληψη και στην εφαρμογή της.
α. Το πρώτο μέρος αφορούσε στην έρευνα πεδίου, την καταγραφή δηλαδή των τοπωνυμίων και των όποιων πληροφοριών τα αφορούν.
β. το δεύτερο στην αρχειακή έρευνα και
γ. το τρίτο στην γλωσσική επεξεργασία των τοπωνυμίων και στην αποτίμηση των γλωσσικών, λαογραφικών και ιστορικών πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν.

Α. Στο πρώτο μέρος οι μαθητές ενημερώθηκαν για την αξία της τοπωνυμικής έρευνας σε γλωσσικό, ιστορικό και λαογραφικό επίπεδο και έμαθαν τον τρόπο καταγραφής των τοπωνυμίων: να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στους εμπρόθετους τύπους, να αναζητούν, εφόσον είναι δυνατόν, τον τύπο της ονομαστικής, να καταγράφουν τους κρητισμούς, χωρίς να τους απλοποιούν στην νεοελληνική κοινή (στσι, στση, στο gάστελο, στη bροσκάδα κ.ά), να καταγράφουν, εφόσον πέσει στην αντίληψή τους, όλους τους διαφορετικούς τρόπους εκφοράς των τοπωνυμίων. Παράλληλα με την τοπωνυμική καταγραφή αναζητούσαν και κάθε άλλη πληροφορία σχετική με τα καταγραφόμενα τοπωνύμια: ερευνούσαν αν διασώζεται κάποιος θρύλος, αν η συλλογική μνήμη διατηρεί κάποιο ιστορικό γεγονός (κυρίως αφορούν στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο) ή κάποιο άλλο γεγονός που να συνδέεται με την τοπική κοινωνία. Κατέγραφαν επίσης τις πιθανές ερμηνείες που είτε κατά την άποψη των πληροφορητών ερμηνεύουν το τοπωνύμιο, είτε αυτή η ερμηνεία είναι εμπεδωμένη στην κοινή τοπική συνείδηση. Κυρίως όμως έμαθαν ότι δεν αρκούσαν μόνον ένας ή δύο πληροφορητές[3] για την ολοκληρωμένη καταγραφή, αλλά έπρεπε να αναζητήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους. Εξυπακούεται ότι στην πρώτη αυτή φάση οι μετέχοντες λειτουργούσαν ως μονάδες, αυτόνομα ο ένας από τον άλλο.
Στις ενδιάμεσες συναντήσεις στην τάξη οι απορίες είχαν να κάνουν με τον σωστό τρόπο καταγραφής των τοπωνυμίων, κυρίως όμως με την ορθογραφία των ονομάτων. Τα ενετικής, αραβικής και τουρκικής προέλευσης γράφονταν, ως ξενικά, με τον απλούστερο ορθογραφικά τρόπο, ενώ τα ελληνικά έπρεπε να αναζητηθεί η ετυμολογία για να αποδοθεί ορθογραφικά σωστά. Στο σημείο αυτό ο ρόλος του καθηγητή συντονιστή είναι σημαντικός, καθώς απαιτεί εξοικείωση με την ετυμολογία, ο ποία δεν είναι πάντοτε εύκολη ή επιτυχής. Άποψή του γράφοντος είναι, και αυτή εφαρμόστηκε σε όλες τις εργασίες, να δηλώνεται ρητά στους μαθητές η αδυναμία ερμηνείας του τοπωνυμίου, όπου αυτή υπάρχει, ή να προτείνεται ερμηνεία, χωρίς το φόβο της έκθεσης στους μαθητές, καθώς οι τελευταίοι πρέπει να κατανοήσουν ότι ακριβώς αυτό είναι το αποτέλεσμα της γλωσσικής έρευνας: ερμηνεία, πιθανή ερμηνεία, αδυναμία ερμηνείας. Η πρώτη φάση της έρευνας ολοκληρώθηκε με μια πρώτη καταλογοποίηση των τοπωνυμίων κάθε οικισμού.
Για την αλφαβητική καταλογοποίηση επιλέχτηκε η εξής πρακτική: αναγραφή του τοπωνυμίου σε ονομαστική πτώση, μετά από κόμμα το άρθρο του ως προσδιοριστικό του γένους του, και εντός παρενθέσεων σε πλάγια γραφή η εμπρόθετη μορφή του. Λ.χ. Αμμουδάρα, η (στην Αμμουδάρα). Στις περιπτώσεις των τοπωνυμίων που συνοδεύονται από προσδιορισμό, προηγείται το ουσιαστικό σε ονομαστική πτώση και ακολουθεί ο επιθετικός προσδιορισμός στην ίδια πτώση: π.χ. Λάκκος Μέγας, ο (στο Μέγα Λάκκο), ο ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική πτώση: πχ. Λάκκος Εμίνη, ο (στου Εμίνη το Λάκκο), ή ο επιρρηματικός προσδιορισμός πχ. Μύλος Κάτω, ο (στον Κάτω Μύλο). Με τον τρόπο αυτό είχαμε έναν εύχρηστο αλφαβητικό κατάλογο των τοπωνυμίων λαμβάνοντας υπόψη το ουσιαστικό και όχι τους προσδιορισμούς.
Για την καταγραφή και της φωνητικής απόδοσης συζητήθηκε με τους μαθητές η χρήση χαρακτήρων του λατινικού αλφαβήτου. Λ.χ. Κάστελος, ο (στο gάστελο), Ποταμός, ο (στο bοταμό), Τειχίδα, η (στη dειχίδα), Δετάρια, τα (στα Δετάρjα). Ωστόσο και λόγω του βαθμού δυσκολίας αυτής της απόδοσης, (πχ. Πόρος  Αή Γιωργιού, ο (στ’ Αή jιωρjιού το bόρο) δεν κρίθηκε υποχρεωτική και μονάχα λίγοι μαθητές, προαιρετικά απέδωσαν στους καταλόγους τους με αυτή την γραφή. 

Β. Στη δεύτερη φάση, που περιλαμβάνει την αρχειακή έρευνα, οι μαθητές είχαν στη διάθεσή τους τόσο το αρχείο της ΕΚΙΜ, όσο και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Η διεύθυνση του Ιστορικού Μουσείου Ηρακλείου, υπό την εποπτεία της οποίας βρίσκεται το τοπωνυμικό αρχείο της ΕΚΙΜ έθεσε στη διάθεσή μας φωτοαντίγραφα της τοπωνυμικής καταγραφής των ετών 1952-1953 των οικισμών τους οποίους ερευνούσαμε[4]. Οι μαθητές μπόρεσαν να ελέγξουν και να συγκρίνουν τους δικούς τους τοπωνυμικούς καταλόγους με τους αντίστοιχους της ΕΚΙΜ, να εντοπίσουν τοπωνύμια τα οποία δεν είχαν καταγραφεί από τους ίδιους, να επιστρέψουν για μια ακόμα φορά στην έρευνα πεδίου για να επαληθεύσουν τη χρήση τους ή αν όντως εντάσσονται στα όρια του οικισμού καταγωγής τους και να συμπληρώσουν τους προσωπικούς τοπωνυμικούς καταλόγους.
Στη συνέχεια και σε συνεννόηση με τον προϊστάμενο των Γενικών Αρχείων του Κράτους στο Ηράκλειο κύριο Μανόλη Δρακάκη[5] οι μαθητές είχαν τη δυνατότητα να δουν και να μελετήσουν έγγραφα, κυρίως συμβόλαια του 19ου αιώνα από τα οποία μπορούσαν να αντλήσουν τοπωνύμια. Επειδή δεν ήταν δυνατή η αναζήτηση εγγράφων για όλους τους οικισμούς της ερευνητικής μας εργασίας, περιορίζαμε τους οικισμούς της αρχειακής έρευνας σε δύο ή τρεις και οι μαθητές εργάζονταν ομαδικά αναζητώντας τοπωνύμια, τα οποία κατέγραφαν, για να τα παραδώσουν στη συνέχεια στους μαθητές που μελετούσαν τους αντίστοιχους οικισμούς, για να συμπληρώσουν τους προσωπικούς τους καταλόγους. Σε όλες τις περιπτώσεις που τοπωνύμια αντλήθηκαν από αρχειακό υλικό, οι μαθητές καθοδηγήθηκαν να αναγράφουν στην προσωπική τους εργασία την πηγή προέλευσης, τηρώντας έτσι ένα βασικό κανόνα της επιστημονικής έρευνας, που είναι η αναγραφή των πηγών πληροφοριών. Η εμπειρία των μαθητών από την επαφή τους με χειρόγραφες πηγές με χρονολογίες που ξεπερνούσαν 130 χρόνια, ήταν εντυπωσιακή, καθώς άρχισαν να αντιλαμβάνονται την αξία και τη σπουδαιότητα των χειρόγραφων πηγών. Στις αξιόλογες εμπειρίες εντάσσεται επίσης η προσπάθεια τους να προσαρμοστούν στους διαφορετικούς γραφικούς χαρακτήρες και στη γλώσσα των ιστορικών εγγράφων, που απέκτησε γι’ αυτούς εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Με την ολοκλήρωση της δεύτερης φάσης είχαν ολοκληρωθεί οι τοπωνυμικοί κατάλογοι των οικισμών της έρευνάς μας, συμπληρωμένοι με κάθε δυνατή πληροφορία που είχε συγκεντρωθεί για κάθε τοπωνύμιο. Ενδεικτικά σας μεταφέρω κάποια από αυτά (διατηρείται η γλώσσα των μαθητών):
1.      Ανεβόλεμα Αράπη, το (στου Αράπη τ’ Ανεβόλεμα): ο μύθος λέει ότι εκεί ήταν μια ανηφόρα και στο τέλος της υπήρχε ένα σταυροδρόμι που στο σταύρωμα της νύχτας εμφανιζόταν ένας αράπης, που λέγεται ότι ήταν ο διάβολος.
2.      Απυρόνερο, το (στ’ Απυρόνερο): η περιοχή πήρε το όνομα της από ένα καβούσι (στέρνα) με νερό που υπήρχε εκεί στην πάνω μεριά της οποίας φαινόταν σαν να υπήρχε απύρι. (Μονή Ηρακλείου).
3.      Αρόλιθος, ο (στον Αρόλιθο): περιοχή με φυσική λακκούβα για τη συγκέντρωση του νερού της βροχής και την ανάλογη αξιοποίησή του (Λουτράκι Ηρακλείου)
4.      Ασύρματος, ο (στον Ασύρματο): ήταν μια μονάδα την οποία την είχαν πάρει οι στρατιωτικές δυνάμεις  για να συνεννοούνται με τους δικούς τους και είχαν και πολεμοφόδια. Ακόμα εκεί υπάρχουν σπίτια των Γερμανών. (Αγία Βαρβάρα Ηρακλείου)
5.      Γαλαθιανά, τα (στα Γαλαθιανά): Περιοχή με ελιές (Θραψανό Ηρακλείου)
6.      Καυκιά, τα (στα Καυκιά): κατά την παράδοση περιοχή όπου σκότωσαν ένα παιδί και η μάνα του το έκλαιγε έτσι: «Ώφου παιδί μου κι εκάμαν την κεφαλή σου καυκάκια» (= κομματάκια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν δοχεία) (Μέλαμπες Ρεθύμνης)
7.      Κυλιστρίδι, το (στο Κυλιστρίδι): περιοχή όπου φυσά δυνατός άνεμος και κυλά ό,τι βρεθεί (Μέλαμπες Ρεθύμνης)
8.      Παράδεισος, ο (στο bαράδεισο): Σπηλαίο στη χαράδρα Β.Α. του Γιούχτα. Εδώ είναι μια στενή τρύπα, από την οποία όποιος περάσει πηγαίνει στον παράδεισο. Οι ντόπιοι πιστεύουν ότι ένα σημάδι που έχει ένας βράχος σε αυτήν την περιοχή, είναι σημάδι της Παναγίας (λαϊκή παράδοση). (Αρχάνες Ηρακλείου)
9.      Σκελετούρια, τα (στα Σκελετούρια): Λέγονται έτσι επειδή σε εκείνη την περιοχή άφηναν τα ψόφια ζώα, βορρά στα όρνια και το μόνο που απέμενε ήταν ο σκελετός τους. Βρίσκεται βόρια. (Άνω Ασίτες Ηρακλείου)
10.  Τροχάλοι του Κουνάλη, οι (στου Κουνάλη στσι Τροχάλους): Περιοχή με τροχάλους (= πολλές πέτρες) που ονομάστηκε έτσι από το επώνυμο Κουνάλης του κατόχου (Γκαγκάλες Ηρακλείου)
11.  Φρασκιά, τα (στα Φρασκιά): ποταμός. Λέγεται ότι αν κάποιος πάει τα μεσάνυχτα εκεί, και ζωγραφίσει με κιμωλία πάνω στη μοναδική πλάκα μέσα στον ποταμό ένα κύκλο και στη μέση ένα σταυρό και κάτσει πάνω του κρατώντας μια λύρα, έρχονται νεράιδες και του μαθαίνουν να παίζει. (Ομάλα Ρεθύμνης).


Γ. Η τρίτη φάση, την οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως συνεργατική, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΥΠΕΘ, οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες των 4 - 5 ατόμων, ανάλογα με τον συνολικό αριθμό των μαθητών που είχαν επιλέξει το θέμα μας. Στην κάθε ομάδα δόθηκε ο κατάλογος του W. Kleiber[6], και τα μέλη της επιχείρησαν να ταξινομήσουν όσα περισσότερα τοπωνύμια μπορούσαν από τα τοπωνύμια των οικισμών της κάθε ομάδας. Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο, επειδή οι μαθητές έπρεπε να γνωρίζουν τη σημασία του κάθε τοπωνυμίου.
Στο σημείο αυτό δίνονται δύο δυνατότητες στον συντονιστή καθηγητή: 1) να αντιστρέψει τη λογική της ταξινόμησης του καταλόγου Kleiber και να τονίσει στους μαθητές τα στοιχεία που καθορίζουν την ονοματοποιία των τοπωνυμίων: τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά, το είδος καλλιέργειας, οι ιδιοκτήτες κ.ά. Η αντίδραση των μαθητών είναι αξιοσημείωτη, γιατί τότε μόνο συνειδητοποιούν τη σχέση τοπωνυμίου με το χώρο, γεγονός που τους εντυπωσιάζει. 2) να μπει στο δύσκολο χώρο της ετυμολογικής ερμηνείας των τοπωνυμίων, που ωστόσο δίνει δυνατότητες ουσιαστικής γλωσσικής διδασκαλίας πάνω σε ένα γνωστικό αντικείμενο που ελλείπει από την εκπαιδευτική διαδικασία.
Οι μαθητές μαθαίνουν λ.χ. ότι πίσω από το κοινό τοπωνύμιο στην Αμμουδάρα υπάρχει το ουσ. άμμος υποκορισμένο σε αμμούδι και κατόπιν μεγεθύνεται το υποκοριστικό σε αμμουδάρα: άμμος + υποκορ. επίθημα –ούδι > αμμούδι + μεγεθ. επίθημα -άρα > αμμουδάρα. Πίσω από το τοπωνύμιο στο Ελιδάκι υπάρχει διπλός υποκορισμός: ελιά + υποκορ,. επίθημα –ίδι > ελίδι > ελίδι + υποκορ. επίθημα –άκι > Ελιδάκι. Πίσω από το τοπωνύμιο στο/στη Ρέχτρα, Ρέχτα, Ρήχτρα, Λέχτρα, που πάντοτε συνδέεται με καταρράκτη, πιθανότατα κρύβεται η Ηλέκτρα και η κόρη της η Ίριδα[7], πίσω από τα τοπωνύμια Κέραμος και Κεραμόσπηλιος, ονόματα πάντοτε σπηλαίων, δεν κρύβεται η λέξη κεραμίδι αλλά η αρχαία κυπριακή λέξη κέραμος, που σημαίνει ειρκτή, φυλακή, δεσμωτήριο: «εἰ τις λέγει τόν κέραμον ἀντί δεσμωτηρίου καθάπερ Κύπριοι» [8]. Επειδή δηλαδή στο μακρινό παρελθόν οι σπηλιές χρησίμευαν και ως φυλακές, κάποιες από αυτές διατηρούν την αρχαία ονομασία τους.
Ολοκληρώνοντας και αυτή τη φάση συγκεντρώνονται όλα τα ταξινομημένα τοπωνύμια των ομάδων εργασίας σε έναν τελικό ενιαίο κατάλογο, που περιλαμβάνει όλους τους οικισμούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου καταλόγου είναι αυτός που ακολουθεί και δείχνει στους μαθητές ότι αρκετά από τα τοπωνύμια απαντώνται σε πολλούς οικισμούς:


ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟN
ΚΑΤΑΛΟΓΟ  W. KLEIBER
Α. ΦΥΣΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
Ι. Τοπωνύμια δηλωτικά φυσικών ονομάτων.
1.    της φυσικής μορφής του εδάφους: στην Κεφάλα (Κρουσώνας, Καμάρες), στα Δυο Κεφάλια (Αστρίτσι), στα Πεζούλια (Χώνος).
1.α. βυθίσματα, καθιζήσεις: στα Βουλίσματα (Καρκαδιώτισσα), στο Βαθύ (Ελιά) στο Βόθωνα (Κρουσώνας, Πηγαϊδάκια), στου Κονίδου το Λάκκο (Χώνος), στο Λάκκο (Καμάρες), στσι Λάκκους (Αστρίτσι), στο Μέγα Λάκκο (Άγιος Θωμάς), στο Λεπιδόλακκο (Πόμπια), στο Βουλισμένο Αλώνι (Καβροχώρι), στου Χουσεΐν τσι Λάκκους, στον Άπειρο Λάκκο (Ρογδιά), στον Αγαδικό Λάκκο (Αξός), στο Βατόλακκο (Καστέλι, Ζαρός), στσ’ Άσπρους Λάκκους (Στόλοι), στη Λατσίδα (Ζωφόροι) στο Χωματόλακκο (Φανερωμένη), στη Λάκκα (Μάλια)
1.β. σχήμα, μορφή: στο Στρογγυλό Κεφάλι (Καρκαδιώτισσα), στα Δύο Κεφάλια (Ελιά), στη Μαραθοκεφάλα (Καβροχώρι), στην Κεφάλα (Άγιος Σύλλας, Ρογδιά, Πηγαϊδάκια), στα Τρία Κεφάλια (Πόμπια), στο Αμυγδαλοκέφαλο (Ζαρός), στην Πεζούλα (Άγιος Θωμάς), στη Λατσίδα (Ζωφόροι), στη Λάκκα (Μάλια), στο Κεφαλόβρυσο (Περίβλεπτος), στον Κεφαλόκαμπο (Φλαμπουρέσι)
1.γ. κορυφογραμμές: στα Τρουλιά (Καρκαδιώτισσα), στα Σελιά (Κρουσώνας), στη Μαύρη Κορφή (Καμάρες), στο Τρουλί (Αστρίτσι), στο Τρουλοσώρο (Χώνος), στο Γέρο Σωρό (Πόμπια), στο Αρμί του Φρασάρη (Στόλοι), στου Ντεντέ την Κορφή (Ζωφόροι), στο Διάσελο (Ρετσιανά), στο Τρούλι (Ρογδιά), στα Καλά Σελιά (Πηγαϊδάκια), στο Ψηλό Καστέλι (Καστέλι), στην Κορφή (Αξός)

2. της θέσης του εδάφους:
2.α. στα σημεία του ορίζοντα: στα Βορεινά (Καρκαδιώτισσα, Ρογδιά), στο Βορνό (Αστρίτσι), στσ’ Ανατολικούς (Άγιος Θωμάς), στα Νοτικά (Ζαρός), στσι Βορινές Ελιές (Φανερωμένη), στο Βορινό (Πηγαϊδάκια), στο Νοτικό (Αξός)
2.β. στο χώρο: στο Σώχωρο (Αξός), στη Σωχώρα (Καστέλι), στα Σώχωρα (Αστρίτσι. Στόλοι), στο Μέσα Σώχωρο (Καμάρες ), στο Σωχωράκι (Χώνος), στο Μεσοσφήνι (Άγιος Θωμάς), στην Κάτω Βρύση (Άγιος Σύλλας, Άγιος Θωμάς, Πηγουνιανά), στο Πέρα Μετόχι (Φανερωμένη), στο Πέρα Πηγάι (Ζωφόροι), στον Κάτω Κάμπο (Μάλια), στην Καλλιθέα (Ρετσιανά), στο Ύψωμα της Καλυβούλας (Περίβλεπτος), στου Γαλάνη το Σώχωρο (Ρογδιά), στου Μαξίμου το Σώχωρο (Πηγαϊδάκια)

ΙΙ. Τοπωνύμια δηλωτικά μορφολογίας του εδάφους.
1.        ομαλό έδαφος: στο Σόπατο (Καρκαδιώτισσα, Καμάρες), στα Σόπατα (Ελιά, Ζαρός, Μάλια), στον Κάμπο (Χώνος, Πηγαϊδάκια, Καβροχώρι, Άγιος Σύλλας), στο Βαθιανό Κάμπο (Κρουσώνας), στου Τσελέντη τον Κάμπο (Άγιος Θωμάς), στον Αλήκαμπο (Στόλοι) στον Βονιανό τον Κάμπο (Ζωφόροι), στα Ξεροκάμπια (Φανερωμένη), στο Μέγα Κάμπο (Ρετσιανά), στο Μακρύ Κάμπο (Αξός)
2.         κοιλάδες: στο Λαγκό (Καρκαδιώτισσα, Αξός, Καμάρες, Καβροχώρι), στο Βαθύλαγκο (Ελιά), στον Μακρύ Λαγκό (Κρουσώνας), στο Βαθύ Λαγκό (Φανερωμένη), στη Λαγκάδα (Ρετσιανά), στσ’ Εκκλησάς το Λαγκό (Ρογδιά), στου Κοντογιάννη το Λαγκό (Χώνος)
 3. βουνά:  στο Κακό Όρος (Ελιά) στον Κάρταλλο (Καμάρες), στο Μικρό Όρος (Άγιος Θωμάς), στα Τουρκοβούνια (Ρετσιανά), στο Κεφαλάρι (Φλαμπουρέσι), στη Βουνοπλαγιά (Περίβλεπτος), στο Άσπρο Βουνό (Καστέλι), στο Βουνό (Αξός), στα Μεσοβούνια (Ελιά)
 4. λόφοι: στο Λεφτό Αρμί (Καρκαδιώτισσα), Κορφή τση Κεριάς (Κρουσώνας), στο Μεσάρμι (Χώνος), στο Παπούρι (Αστρίτσι), στο Πλατύ Αρμί (Καμάρες), στην Παπούρα (Καβροχώρι, Άγιος Θωμάς, Ζαρός), στου Μεσαρμού (Ζωφόροι), στο Μυριοκέφαλο (Φανερωμένη), στο Μεσάρμι (Μάλια), στο Δίλοφο (Ρετσιανά), στο Κακό Αρμί (Αξός), στη Γριά Κορφή (Πηγαϊδάκια)
 5. πλαγιές: στο Κακό Πλάι (Καρκαδιώτισσα) στο Πλάι (Κρουσώνας, Στόλοι), στα Πλάγια (Αστρίτσι), στου Σφακιανού το Δέτη (Άγιος Θωμάς), στου Τζίτζικα στσι Δέτες (Ζαρός), στο Μεγάλο Πλάι (Μάλια), στην Πλαγιά (Περίβλεπτος)
 6.φαράγγια: στο Φαράγγι (Καρκαδιώτισσα, Αστρίτσι, Φανερωμένη, Ζωφόροι), στο Ποροφάραγγο (Ελιά), στσι Σφάκας το Φαράγγι (Καμάρες), στο Φαράγγι του Ρούβα (Ζαρός), στο Δημητροφάραγγο (Ρογδιά), στο Άγιοφάραγγο (Πηγαϊδάκια)
 7. βράχοι και βραχώδης εκτάσεις: στσ' Έγκαλης τα Χαράκια (Καρκαδιώτισσα), στσι Πλακούρες (Ελιά), στο Πλακωτό Χαράκι (Κρουσώνας), στα Χοντρά Χαράκια (Χώνος), στον Αρόλιθο (Αστρίτσι), στα Γαλανά Χαράκια (Καμάρες), στο Φαζό Χαράκι (Καβροχώρι), στα Σπασμένα Χαράκια (Άγιος Θωμάς), στσι Χαράκους (Ζαρός), στο Μαρουλοχάρακα (Πόμπια), στον Ψιλοχάρακα (Φανερωμένη), στσι Τροχάλους (Μάλια, Ζωφόροι), στην Άνω Πέτρα (Ρετσιανά), στην Ορθή Πέτρα (Ρογδιά), στα Μαύρα Χαράκια (Αξός), στο Γαλανό Χάρακα (Πηγαϊδάκια)
 8. παρομοιώσεις προς ανθρώπινα μέλη: στο Κεφάλι (Πηγαιδάκια), στα Κεφάλια (Καμάρες, Ζωφόροι), στην Κεφάλα (Φανερωμένη, Μάλια, Κρουσώνας), στου Τζίγκρη το Κούτελο (Καρκαδιώτισσα), στο Συ Κεφάλι (Ελιά), στα Κονιδομάσκαλα (Χώνος), στα Δυο Κεφάλια (Αστρίτσι), στο Μουρί (Άγιος Θωμάς), στη Μεσοκεφάλα (Ζαρός), στου Τζερμιά το Κούτελο (Καβροχώρι), στο Λιμνοκέφαλο (Πόμπια), στο Λιδομούρι (Πηγουνιανά), στη Μισοράχη (Περίβλεπτος), στην Ανεμοράχη (Ρετσιανά), στου Γκουνέτη το Κεφάλι (Αξός), στο Κακό Μουρί (Ρογδιά)

ΙΙΙ. Τοπωνύμια δηλωτικά της γεωλογίας: στη Σκουριά (Καρκαδιώτισσα), στη Σπηλιάρα (Ελιά), στις Ζουριδόπλακες (Ζαρός)

ΙV. Τοπωνύμια δηλωτικά φυσικής άρδευσης (υδρωνύμια).
1.      ποτάμια, ρυάκια: στη Ρέχτρα (Καρκαδιώτισσα, Πηγαιδάκια, Αξός), στα Διχαλοπόταμα (Καμάρες), στις Ρέχτρες (Κρουσώνας), στα Ρυάκια (Αστρίτσι), στο Σκοτεινόρυακο (Άγιος Θωμάς), στου Κοζάνη το Ρυάκι (Ζαρός), στο Ρυάκι της Πλάκας (Φανερωμένη), στου Βασίλη τον Ποταμό (Στόλοι), στου Στρουμπή το Ρυάκι (Μάλια), στου Μουρούζη το Ρυάκι (Ζωφόροι), στις Ποταμιές (Ρετσιανά), στον Ποταμό (Αξός), στο Ρυάκι (Καστέλι), στσι Ποταμούς (Ρογδιά)
2.      τρεχούμενα νερά, πηγές: στην Κάτω Βρύση (Καρκαδιώτισσα, Άγιος Σύλλας), στο Περδικόνερο (Αστρίτσι), στο Βρυσάκι (Κρουσώνας), στον Τζίγκουνα (Χώνος), στην Καινούργια Βρύση (Καμάρες), στα Τρία Βρυσίδια (Άγιος Θωμάς), στην Παλιά Βρύση (Πόμπια, Καβροχώρι, Πηγαιδάκια, Φανερωμένη), στην Πετριανή Βρύση (Ζαρός), στο Καβουσάκι (Στόλοι), στου Μπιρμάνη τη Βρύση (Ζωφόροι), στα Κεφαλοβρύσα (Μάλια), στη Βρύση (Περίβλεπτος), στην Κρύα Βρύση (Φλαμπουρέσι, Ρετσιανά), στου Καλόγερου τη Βρύση (Αξός), στου Βλάχου τη Βρύση (Ρογδιά)
3.      στάσιμα νερά: στσι Νεροκολύμπους (Καρκαδιώτισσα), στο Λιμνί (Καμάρες), στο Κόλυμπο (Χώνος), στη Λίμνη (Πόμπια), στη Κολύμπα του Αλμυρού (Καβροχώρι), στη Μεγάλη Κολύμπα (Στόλοι), στου Μπάρκα τον Κόλυμπο (Ζωφόροι), στον Κολύμπαρο (Μάλια), στου Μπαρτωλιού τη Κολύμπα (Πηγαιδάκια), στου Μαύρου τον Κόλυμπο (Αξός)
4.      κατασκευές για χρήση νερού: στο Γουρνάρι (Καρκαδιώτισσα), στου Σακκά το Πηγάδι (Ελιά), στσι Γούρνες (Κρουσώνας), στα Πηγαϊδάκια (Αστρίτσι), στο Πηγαϊδάκι (Ζωφόροι), στα Πηγαδάκια (Ρετσιανά), στα Πηγάδια (Περίβλεπτος), στου Δημάρχου το Πηγάδι (Χώνος), στην Πηγάδα (Καμάρες), στην Πηγάιδα (Πόμπια), στη Λούτρα (Άγιος Θωμάς), στο Μύλο (Άγιος Σύλλας), στο Μύλο του Φιάγκαλη (Ζαρός), στην Κάτω Βρύση (Πηγουνιανά), στο Φράγμα (Φανερωμένη), στα Κανάλια (Φλαμπουρέσι), στη Στέρνα (Καστέλι), στη Γούρνα (Αξός, Ρογδιά).
5.      σπηλιές: στου Αράπη το Σπήλιο (Καρκαδιώτισσα), στο Γεροντόσπηλιο (Κρουσώνας), στου Βουβού το Σπήλαιο (Αστρίτσι), στον Κεραμόσπηλιο (Χώνος), στα Σπηλιαρίδια (Καμάρες), στση Ρογαλιάς το Σπήλιο (Άγιος Θωμάς), στου Βου το Σπήλιο (Ζαρός), στση Μεϊρής την Τρύπα (Πόμπια), στη Σπηλιά (Άγιος Σύλλας), στον Αχερόσπηλιο (Φανερωμένη), στση Μαριάς το Σπήλιο ( Μάλια), στσι Σπηλιές (Πηγουνιανά), στου Κουντούρη το Σπήλιο (Ρογδιά), στου Μεμέτη το Σπήλιο (Αξός), στο Σπήλιο της Κασιανής (Πηγαϊδάκια)
6.      νησίδες: στη Νήσο (Κρουσώνας), στο Βώλακα (Μάλια, Ρογδιά, Αξός), στο Μικρό Νησί (Πηγαϊδάκια)

V. Τοπωνύμια δηλωτικά της κάλυψης του εδάφους.
1. δάσος: στου Λαδούκου το Δάσος (Καρκαδιώτισσα), στου Μπαρμπα-Αγά το Δάσος (Χώνος), στα Δασονάρια (Καμάρες), στο Δαφνόδασος (Άγιος Θωμάς), στο Δασινάρι του Μανωλά (Μάλια), στον Κεδρόδασο (Ρετσιανά), στο Δάσος (Αξός)
2. λιβάδι:  στα Λιβάδια (Πηγαιδάκια), στο Λιβαδάκι (Καμάρες), στη Λιβάδα (Ζαρός, Ρογδιά), στου Λιβαδιώτη (Πόμπια), στο Βοϊδολίβαδο (Περίβλεπτος), στση Μουρνιάς το Λιβάδι (Καρκαδιώτισσα, Κρουσώνας),
 3. χέρσα γη: στη Χαλέπα (Καρκαδιώτισσα, Κρουσώνας)

VI. Τοπωνύμια δηλωτικά δένδρων και φυτών (δενδρώνυμα, φυτώνυμα).
1.  δέντρα: στον Απλάτανο (Καρκαδιώτισσα), στη Βαζοσυκιά (Χώνος), στον Αχλαδιά (Κρουσώνας, Αστρίτσι, Αξός), στσι Κουδουμαλιές (Καμάρες), στου Μουλά τσι Ντριγιάδες (Άγιος Θωμάς), στου Κιγκίρη τσι Συκιές (Ζαρός), στο Κυπαρίσσι (Φανερωμένη), στην Αμυγδαλιά (Στόλοι), στη Γρενελέ (Πηγουνιανά), στην Αμυγδάλη (Ζωφόροι), στις Ιτανιές (Φλαμπουρέσι), στις Μηλιές (Ρετσιανά), στις Κερασιές (Περίβλεπτος), στην Καστανιά (Ρογδιά), στην Κουδουμαλιά (Πηγαιδάκια) 
2.  φυτά άγρια: στσι Μαχαιριδιάδες (Καρκαδιώτισσα), στον Αγκαραθιά (Καμάρες), στ' Αγκουτσακάκια (Χώνος), στο Τσιμπίδι (Αστρίτσι), στη Σφάκα (Άγιος Θωμάς, Στόλοι), στσι Δυο Πρίνους (Ζαρός), στον Απηγανιά (Πόμπια), στην Αγκινάρα (Μάλια), στο Φαρμάκι τ’ Ανήλιου (Φλαμπουρέσι), στη Μαχαιρίδα (Ρογδιά), στον Αστυβιδιά (Αξός)
3. φυτά καλλιεργούμενα: στην Αμπέλα (Καρκαδιώτισσα, Άγιος Θωμάς, Πηγαιδάκια), στ' Αμπέλια (Χώνος), στσι Μεσαμπελιές (Αστρίτσι), στο Λιναριά (Καμάρες), στω Τζαγκάρηδω τ’ Αμπέλια (Πόμπια), στη Μονολιά (Ζαρός), στο Ξεριζάμπελο (Άγιος Σύλλας), στα Κλήματα (Στόλοι), στην Μουρνιά (Φανερωμένη), στ’ Αμπελάκια (Ρετσιανά), στις Φουντουκιές (Φλαμπουρέσι), στη Φτέρη (Περίβλεπτος)
4. ποικιλία δέντρων και καρπών:  στσι Ματζουρολιές (Χώνος), στην Αχλαπιδιά (Κρουσώνας), στη Βαζοσυκιά (Χώνος),

VII. Τοπωνύμια δηλωτικά ζώων (ζωωνύμια).
1. θηλαστικά: στο Χοιρόκουμο (Καρκαδιώτισσα), στις Χοιρομάντρες (Κρουσώνας), στη Στειρόμαντρα (Καμάρες), στη Φοραδόμαντρα (Αστρίτσι), στο Βότομο (Ζαρός), στσ’ Αρκαλιές (Φανερωμένη, Ζωφόροι, Στόλοι, Άγιος Θωμάς, Πόμπια), στην Ασβότρυπα (Πρίβλεπτος), στην Αρκουδότρυπα (Φλαμπουρέσι), στο Αετοράχι (Ρετσιανά)
2. πτηνά: στον Κορακιά (Κρουσώνας), στην Κοτσυφιά (Καμάρες), στον Περιστεριά (Αστρίτσι, Ζαρός), στα Τριγώνια (Χώνος, Άγιος Θωμάς), στα Περδικόνερα (Άγιος Σίλας), στην Κορακιά (Στόλοι), στην Αηδονιά (Ρετσιανά), στη Βιτσιλιά (Πηγαιδάκια, Ρογδιά, Μάλια)
3. ερπετά: στον Όφη (Καρκαδιώτισσα), στη Λιακονιά (Φανερωμένη)
4. έντομα: στο Μελισσόκηπο (Καρκαδιώτισσα), στη Μέλισσα (Καμάρες, Άγιος Θωμάς), στο Μελισσόλαγκο (Χώνος), στο Μελισσοχάρακα (Πόμπια), στου Τζίτζικα τσι Δέτες (Ζαρός), στα Μελισσοκηπάκια (Ρογδιά), στην Αυλομέλισσα (Πηγαιδάκια)

Β. Τοπωνύμια που παράγονται από την καλλιεργήσιμη γη (kulturamen) και άλλες δραστηριότητες.

Ι. Τοπωνύμια δηλωτικά εκχερσώσεων και διαμόρφωσης εδάφουςστην Κυλιστριά (Καρκαδιώτισσα), στα Πεζούλια (Καμάρες, Χώνος), στη Μακρά Πεζούλα (Αστρίτσι, Πηγαιδάκια), στην Πεζούλα (Άγιος Θωμάς), στσι Πεζούλες (Φανερωμένη, Μάλια), στσι  Πέζουλους (Αξός)

ΙΙ. Τοπωνύμια δηλωτικά χωραφιών.
1.      ποιότητα εδάφους: στσι Κοπράνες (Καρκαδιώτισσα), στσι Πετράδες (Ελιά), στην Αμμουδάρα (Κρουσώνας), στσι Κοπρές (Καμάρες), στην Κοπράνα (Άγιος Θωμάς, Ζαρός), στα Πηλιορίκια (Πόμπια), στον Ασπρουγιά (Φανερωμένη), στη Χαλέπα (Στόλοι) στο  Κοπράνι (Μάλια), στην Άμμο (Ζωφόροι), στον Αμμόλακκο (Περίβλεπτος), στην Ψηλή Άμμο (Πηγαιδάκια), στα Κακάπηλα (Αξός), στσι Ρουσές (Καστέλι, Αστρίτσι)
2.      ειδική χρήση, κήποι: στα Περβολάκια (Καρκαδιώτισσα), στο Νιο Περβόλι (Κρουσώνας, Πηγαιδάκια), στο Φραχτό (Αστρίτσι), στη Σώχωρα (Καμάρες, Καστέλι, Αξός), στα Περβόλια (Άγιος Σύλλας, Καβροχώρι, Ρετσιανά, Στόλοι, Χώνος), στου Γκανιάρη τα Σώχωρα (Άγιος Θωμάς), στου Κιγκίρη τα Περβόλια (Ζαρός), στην Περβόλα (Φανερωμένη, Ζωφόροι)
3.      δηλωτικά της περιεκτικότητας ή του είδους που αφθονεί ή ευδοκιμεί: στου Μουράτ το Λιόφυτο (Καρκαδιώτισσα), στα Νταμάρια (Ελιά), στα Αγκουσάκια (Χώνος), στην Ανεμοχορτιά (Καμάρες), στου Μπαμπά το Λιιόφυτο (Καβροχώρι), στσι Αρκαλιές (Ζαρός, Άγιος Θωμάς), στα Μανουσάκια (Πόμπια), στη Λακονιά (Φανερωμένη), στου Γουμένου το Λιόφυτο (Ζωφόροι), στη Βιτσιλιά (Μάλια), στο Καπνοτόπι (Περίβλεπτος), στο Βατόλακκο (Καστέλι), στο Λιοφυτάκι (Αξός)
4.      δηλωτικά του μεγέθους των χωραφιών: στο Λεφτόν Αρμί (Καρκαδιώτισσα), στα Εννιά Λουριά (Καστέλι), στη Λαγάρα (Αξός), στην Αμπέλα (Πηγαιδάκια),  στην Αμμουδάρα (Αξός)

ΙΙΙ. Τοπωνύμια δηλωτικά αμπελιών.
1.      αμπέλια: στα Ρημάμπελα (Καρκαδιώτισσα, Χώνος, Πόμπια), στσι Μεσαμπελιές (Αστρίτσι), στο Μεσαμπελίτη (Άγιος Θωμάς), στο Ξεριζάμπελο (Άγιος Σύλλας), στον Πόρο των Αμπελιώ (Ζαρός), στσι Γραμπέλλες (Μάλια, Ζωφόροι), στ’ Άμπελα (Περίβλεπτος), στα Παλιάμπελα (Φλαμπουρέσι), στο Καρασικιανό Αμπέλι (Αξός), στην Αμπέλα (Πηγαιδάκια) 
2.      εγκαταστάσεις: στου Βασιλείου το Ελαιοτριβείο (Ελιά), στα Πατητήρια (Καμάρες, Αστρίτσι), στα Λινοπεράματα (Κρουσώνας), στο Συνεταιρισμό (Άγιος Θωμάς), στη Αποθήκη του Συνεταιρισμού (Καβροχώρι), στον Παλιόμυλο (Φανερωμένη), στον Ανεμόμυλο (Ζωφόροι)

ΙV. Τοπωνύμια δηλωτικά της ενασχόλησης με την κτηνοτροφία.
1.  μητάτα: στο Παλιομήτατο (Καρκαδιώτισσα), στου Λαγού το Μητάτο (Καμάρες), στου Κατσοχοιρογιώργη το Μιτάτο (Φανερωμένη), στα Μιτατούλα (Πηγαιδάκια)
2.  .βόσκηση: στα Βοσκοτόπια (Καρκαδιώτισσα), στο Βοσκερό (Καμάρες), στη Βουκολιά (Άγιος Θωμάς, Αξός), στο Βουκολιά (Στόλοι)
 3.μάντρες και τόποι συγκέντρωσηςστου Σουλεϊμάνη τσι Μάντρες (Καρκαδιώτισσα), στσι Χοιρομάντρες (Κρουσώνας), στο Κοπράνι (Καμάρες), στη Φοραδόμαντρα (Αστρίτσι), στου Ντερβίση τη Μάντρα (Χώνος), στση Γριάς τη Μάντρα (Άγιος Θωμάς, Ζαρός), στη Γαλιά (Μάλια), στην Πέρα τη Μάντρα (Ζωφόροι), στη Μάντρα (Στόλοι), στου Τέλιου το Μαντρί (Φλαμπουρέσι), στου Ηλία τη Μάντρα (Ρογδιά)

V. Τοπωνύμια δηλωτικά της ενασχόλησης με τη δασοκομία, το κυνήγι, την αλιεία, τη μελισσοκομία.
1. δασοκομία: στο Μαζοκόπο (Καμάρες), στα Τσεκούρια (Περίβλεπτος). 
2. κυνήγι: στου Λαγού τον Πόρο (Καρκαδιώτισσα), στον Κυνηγόσπηλιο (Καμάρες), στον Περιστεριά (Αστρίτσι), στη Λαγουδαλίνα (Φανερωμένη), στη Λαγωνίκα (Περίβλεπτος), στη Λαγούρα (Ρογδιά) 
3.  αλιεία και θάλασσα: στον Τρυπητό Αμμούδαρο (Καρκαδιώτισσα), στο Νησί (Άγιος Θωμάς), στην Άμμο (Πόμπια, Ζωφόροι), στη Μακριάν Άμμο (Πηγαιδάκια), στην Αμμουδάρα (Αξός)
 4. μελισσοκομία: στο Μελισσόκηπο (Καρκαδιώτιοσσα, Άγιος Θωμάς), στσι Μελισσόκηπους (Ζαρός), στα Μελισσοκηπάκια (Ρογδιά), στην Αυλομέλισσα (Πηγαιδάκια), στα Μελισσούρια (Στόλοι),

VI. Τοπωνύμια δηλωτικά ειδικών χρήσεων.
1. τόποι εργασίας: στο Καμίνι (Πόμπια, Φανερωμένη, Ζωφόροι), στα Καμίνια (Καρκαδιώτισσα), στ' Αλώνια (Ελιά), στο Αλωνάκι (Ρετσιανά, Καμάρες, Άγιος Θωμάς, Ζαρός), στου Κρητικού τ' Αλώνι (Αστρίτσι), στην Αλώνα (Χώνος), στου Πεβάρδου το Αλώνι (Άγιος Σύλλας), στο Σιδεροκάμινο (Μάλια) στους Φούρνους (Φλαμπουρέσι),
2. νεκροταφεία: στο Νεκροταφείο (Καρκαδιώτισσα, Κρουσώνας, Καμάρες, Καβροχώρι), στα Μεζάρια (Αστρίτσι, Φανερωμένη, Ζαρός), στου Λόγιου το Μνήμα (Άγιος Θωμάς), στα Πάνω Μεζάρια (Άγιος Σύλλας), στα Μνήματα (Ζωφόροι), στου Τζίμη το Μνήμα (Ρογδιά) 
3. φυλακές: στα Κελιά (Άγιος Σύλλας)
4. αρχαιότητες: στη Μύθεια (Ελιά), στο Ελλενικό (Αστρίτσι), στο Λενικό (Πηγαιδάκια, Αξός), στα Ελληνικά (Ζαρός), στα Λενικά (Πόμπια), στσ’ Αρχαιότητες (Μάλια), στα Παλιοκκλήσια (Περίβλεπτος), στ’ Ίωνα (Φλαμπουρέσι), στο Παλαιοχωράκι (Ρετσιανά),

VII. Τοπωνύμια δηλωτικά σπιτιών και οικισμών.
1. σπιτιών: στο Σπιτάκι (Καρκαδιώτισσα), στση Καπετάνισσας το Σπίτι (Ελιά), στο Καλύβι (Καμάρες, Στόλοι), στον Καλυβιά (Κρουσώνας), στην Πετροκάλυβα (Αστρίτσι), στου Γκρίφη το Κωνάκι (Άγιος Θωμάς), στσι Παλαιοκαλύβες (Πόμπια), στου Ταμπάκο το Σπιτάκι (Ζαρός), στα Πέντε Καλύβια (Ρετσιανά), στο Κονάκι (Περίβλεπτος), στο Καλυβάκι (Ρογδιά), στο Καημένο Σπιτάκι (Πηγαιδάκια, Αστρίτσι)
2. οικισμών: στου Μενεξέ το Μετόχι (Καρκαδιώτισσα), στα Μετόχια (Ελιά), στα Καρπουντζανά (Ζαρός), στο Αξέντι (Άγιος Θωμάς), στα Παπαδιανά (Πόμπια), στο Μετόχι (Περίβλεπτος, Αξός), στο Απάνω Μετόχι (Ρογδιά),

VIII. Τοπωνύμια δηλωτικά λατομείων και μεταλλείων: στο Μεταλλείο (Βορίζα)

ΙΧ. Τοπωνύμια δηλωτικά τεχνικών εγκαταστάσεων.
1. βιομηχανικές μονάδες, επιχειρήσεις: στο Συνεταιρισμό (Ζαρός), στο Εμφιαλωτήριο (Ζαρός),
2. φράγματα: στο Βοριανό Δέμα (Φανερωμένη), στο Φράμα (Φανερωμένη), στα Φράματα (Μάλια)
3. μύλοι: στον Παλιόμυλο (Καρκαδιώτισσα, Φανερωμένη), στον Ανεμόμυλο (Ελιά, Χώνος, Ζωφόροι, Ρογδιά), στου Βαγίανου το Μύλο (Αστρίτσι), στο Γεροντόμυλο (Ζαρός), στου Σούλη το Μύλο (Άγιος Θωμάς), στον Παλαίμυλο (Πόμπια), στον Παλιό Νερόμυλο (Πηγουνιανά), στου Μανιά το Μύλο (Αξός), στον Παλιό Μύλο (Καστέλι)
4. ελαιοτριβεία: στου Βασιλείου το Ελαιοτριβείο (Ελιά), στου Αντώνη το Ελαιουργείο (Άγιος Θωμάς), στο Ελαιουργείο (Ζαρός), στσι Φάμπρικες (Μάλια) 

Χ. Τοπωνύμια δηλωτικά συγκοινωνιών.
 1. δρόμοι, τόποι για ανάπαυση: στο Άσπρο Ανεβόλεμα (Καρκαδιώτισσα), στη Κουλουρίδα (Φανερωμένη), στο Βλαχόδρομο (Περίβλεπτος)
3. γέφυρες, διαβάσεις, περάσματα: στου Λαγού τον Πόρο (Καρκαδιωτισσα), στο Πλατύ Πέρασμα (Κρουσώνας), στο Γιοφύρι (Χώνος), στην Καβροχωριανή Καμάρα (Καβροχώρι), στην Καμάρα (Άγιος Θωμάς, Άγιος Σύλλας, Μάλια, Στόλοι), στα Γιοφύρια (Πόμπια), στη Γέφυρα του Μελά (Περίβλεπτος), στου Αναστασομανώλη τη Γέφυρα (Ρογδιά), στου Πευκαλιού το Πέραμα (Πηγαιδάκια)
4. πέρασμα αέραστην Αέραινα (Κρουσώνας), στο Πορτί (Καμάρες), στα Μπαΐρια (Καβροχώρι), στσι Μπαϊρες (Φανερωμένη, Ζωόροι), στο Πρώτο Πορτί (Πηγαιδάκια)

ΧΙ. Τοπωνύμια δηλωτικά άμυνας.
1. οχυρωματικά έργα: στο Πυροβολείο (Καρκαδιώτισσα)
2. σκοπιές, βίγλες: στσι Βίγλες (Καμάρες, στη Μαραθόβιγλα (Πόμπια), στου Δράκου τη Βίγλα (Ζαρός), στη Βίγλα (Μάλια, Ζωφόροι, Φλαμπουρέσι, Άγιος Θωμάς, Χώνος, Κρουσώνας, Ρογδιά, Πηγαιδάκια)
3. πύργοι: στον Πύργο (Καρκαδιώτισσα, Μάλια, Φανερωμένη), στον Κούλε (Καμάρες, Άγιος Θωμάς, Ζαρός), στο Μεσόπυργο (Ρετσιανά), στον Κόκκινο Πύργο (Ρογδιά)
4. τοπωνύμια που αναφέρονται σε πόλεμο: στο Πυροβολείο (Καρκαδιώτισσα), στσι Πυροβολικές (Πόμπια), στο Καταφύγειο (Ζαρός)

ΧΙΙ. Τοπωνύμια δηλωτικά νομικών και πολιτικών ονομάτων.
1. κοινοτικές ιδιοκτησίες, σύνορα κοινοτήτων: στο Σύνορο (Χώνος), στα Γιατρομανολιανά (Ζαρός), στο Σύνερο (Μάλια), στην Ακροτοπιά (Στόλοι)

XIII. Τοπωνύμια δηλωτικά νοσοκομείων, γηροκομείων: στο Ιατρείο (Άγιος Θωμάς)

ΧIV. Τοπωνύμια δηλωτικά θρησκείας και εκκλησίας.
1. αγιώνυμα: στον Παλιό Άη Γιώργη (Καρκαδιώτισσα), στην Αγία Ειρήνη (Κρουσώνας), στον Άη Γιώργη (Καμάρες, Χώνος, Καστέλι, Αξός), στον Άη Γιάννη (Αστρίτσι), στην Αγία Παρασκευή (Πόμπια, Πηγουνιανά), στον Άγιο Νικόλαο (Ζαρός), στσ’ Αγίους Αποστόλους (Άγιος Θωμάς), στον Άγιο Δημήτριο (Άγιος Σύλλας, Καβροχώρι), στην Αγιά Σοφία (Φανερωμένη), στο Άγιο Πνεύμα (Μάλια), στην Αγία Ειρήνη (Στόλοι), στον Άγιο Βλάσιο (Ρετσιανά), στην Παναγιά (Φλαμπουρέσι), στην Αγία Τριάδα (Περίβλεπτος), στην Αγία Άννα (Αξός, Ρογδιά)
2. ναώνυμα: στη Μονή Επανωσήφη (Καρκαδιώτισσα), στο Τζαμί (Αστρίτσι), στσι Παλιογλισσές (Καμάρες), στην Παρακκλησιά (Χώνος), στο Εικονοστάσι (Καβροχώρι, Μάλια ), στο Χριστό (Άγιος Θωμάς, Ζαρός), στον Αφέντη Χριστό (Άγιος Σύλλας), στο Εικόνισμα (Φλαμπουρέσι), στο Παλιομονάστηρο (Περίβλεπτος), στα Μοναστηράκια (Καστέλι), στην Οδηγήτρια (Πηγαιδάκια) 

ΧV. Τοπωνύμια δηλωτικά θρύλων και παραδόσεων.
1. λαϊκοί θρύλοι: στου Αράπη το Σπήλιο (Καρκαδιώτισσα), στο Νεραϊδόσπηλιο (Αστρίτσι), στο Γεροντόσπηλιο (Κρουσώνας), στα Τελώνια (Πηγουνιανά), στσι Τρεις Νεράιδες (Φλαμπουρέσι),
2. παραδόσεις: στη Σπηλιάρα (Ελιά), στω Γυναικώ τα Λακκιά (Καμάρες), στου Βου το Σπήλιο, στου Σιντούκ’ (Φλαμπουρέσι), στου Κόκκινου το Σώχωρο (Ρογδιά), στση Κλώνας το Μουρί (Αξός) 
3. Διγενής Ακρίτας: στου Διγενή τη Σέλλα (Καμάρες).

XVI. Τοπωνύμια δηλωτικά ονομάτων (κυριώνυμα).
1. κυριώνυμα: στου Ντάμπαση (Καρκαδιώτισσα), στου Συντυχάκη (Ελιά), στου Λαζάρου (Καμάρες), στα Πετουσανά (Χώνος), στου Μπραϊμάκη (Αστρίτσι), στου Μακρογιάννη (Άγιος Θωμάς), στσι Τσαγκαρορήνης (Πόμπια), στου Βαθιώτη (Καβροχώρι), στου Καζάμπα Κόνκα (Ρετσιανά), στου Μουτσιάρα (Φλαμπουρέσι), στου Γεωργίτση (Περίβλεπτος). 
2. περιφραστικά κυριώνυμα: στου Γεργιανού το Πέραμα (Καρκαδιώτισσα), στου Καλοκύρη το Κτήμα (Ελιά), στου Μπεκιάρη τη Συκιά (Καμάρες), στου Μάρκου το Κεφάλι (Αστρίτσι), στου Λιναρίτη το Δέτη (Χώνος), στου Νικόδημου τσι Ελιές (Ζαρός), στου Αγά το Χάρακα (Πόμπια), στου Ερακιανού το Δέτη (Άγιος Θωμάς), στου Σοφρώνη το Σώχωρο (Ζωφόροι), στου Χασάν Κοπάτση (Ρετσιανά), στου Μπαξεβάνου το λιβάδι (Φλαμπουρέσι). 
3. παρωνύμια: στση στο Λάκκο της Σταυρίνας (Φανερωμένη),
4. επαγγελματικά: στου Παπά το Πηγάδι (Ελιά), στου Καφετζή (Αστρίτσι), στο Καρβουνιάρικο (Περίβλεπτος) στου Παπά το Σώχωρο (Χώνος), στου Γιατρού την Τρύπα (Περίβλεπτος). 
5. ιδιότητας:
6. ιστορικών προσώπων: στου Σουλεϊμάνη τσι Μάντρες (Καρκαδιώτισσα), στση Καπετάνισσας το Σπίτι (Ελιά), στου Μπεγάκη (Αστρίτσι), στου Παλαμά το Σπηλιάρη (Καμάρες), στης Ραμπίχιας το Μνήμα (Μάλια), στου Στρουγγίνου Βαγγέλη Ντάκου (Ρετσιανά)

ΧVII. Τοπωνύμια δηλωτικά εθνότητας, πατρίδας και κοινωνικής ομάδας.
1. εθνότητας: στου Αράπη το Σπήλιο (Καρκαδιώτισσα), στη Σαρακίνα (Καμάρες, Κρουσώνας), στου Βεϋζη το Κήπο (Αστρίτσι), στου Φράγκου τσι Συκιές (Χώνος), στο Σαρακηνό (Μάλια), στο Ελετικό (Στόλοι), στου Τούρκου (Φλαμπουρέσι), στου Αράπη (Περίβλεπτος), στο Λενικό (Αξός, Πηγαιδάκια) 
2. πατρίδας: στου Λασιθιώτη το Λαγκό (Χώνος), στα Κισανά (Φανε-ρωμένη), στου Βούργαρη το Βυρό (Φλαμπουρέσι)

ΧVIII. Διάφορα.
1. δηλωτικά θανάτου:
 α. δολοφονία: στου Γεργιανού το Πέραμα (Καρκαδιώτισσα), στου Σκοτωμένου (Φλαμπουρέσι), στου Φονιά τον Ποταμό (Αξός) 
 β. αυτοκτονία: στου Τζώρου το Πήδημα (Κρουσώνας), στου Σκεβαντώνη το Πήδημα (Φανερωμένη),
 γ. ατύχημα: στου Βασίλη το Βυρό (Φλαμπουρέσι). 

2. δηλωτικά χώρων κοινωνικών εκδηλώσεων και δράσεων.
 2.α. χώροι για παιδιά - παιχνίδια: στο Σχολειό (Καρκαδιώτισσα), στο Γυμνάσιο (Καμάρες), στην Κούνια (Φλαμπουρέσι). 
 2.β. χώροι για κοινωνική οργάνωση: στο Συνοικισμό (Ελιά), στσι Παλιούς Χάλυβες (Μάλια)

3. δηλωτικά γλώσσας
3.α. αρχαϊκά: στην Πεζούλα (Μάλια), στον Πλατύ Αρόλιθο (Ζωφόροι), στη Ρέχτρα (Πηγαιδάκια, Αξός, Καρκαδιώτισσα)
3.β. βυζαντινά: στο Σκαρόνερο (Καρκαδιώτισσα), στο Φρούδιο (Καμάρες), στη Βίγλα (Χώνος), στη Σαρακίνα (Κρουσώνας), στον Πύργο (Φανερωμένη, Μάλια)
3γ. Σλαβικά: στο Σέλτσο (Ρετσιανά)
 3.δ. λατινικά και ιταλικά: στα Καμίνια (Καρκαδιώτισσα, Αστρίτσι, Στόλοι), στη Φουντάνα (Καμάρες), στη Μπανασέρα (Χώνος), στο Καμίνι (Ζωφόροι, Φανερωμένη), στσι Ρουσές (Καστέλι)
 3.ε. τούρκικα και αραβικά: στου Μουσταφά τ' Αμπέλι (Καρκαδιώτισσα), στση Νταϊρέ (Ελιά), στο Σουλεϊμανάκι (Κρουσώνας), στου Μπαρμπαγά το Δάσος (Χώνος), στου Μπουλούπαση ( Πηγουνιανά), στο Χάνι Γαβρά (Φανερωμένη), στο Ασίμπ (Περίβλεπτος), στου Ρετζέπη το Σπιτάκι (Ρογδιά) 
3στ. Άγνωστου ετύμου:  στην Ντρίζα (Περίβλεπτος). 

            Το τελικό αποτέλεσμα της προσπάθειας μας επικεντρώνεται σε δυο επίπεδα: α) στο επίπεδο της ικανοποίησης των διδακτικών στόχων και β) στο επίπεδο της επιστημονικής αξίας της τοπωνυμικής μας έρευνας.
            Ο πρώτος αποτυπώνεται στις σύντομες αξιολογήσεις της Ερευνητικής Εργασίας που όλοι οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να καταθέσουν και στις οποίες με ειλικρίνεια αποτυπώνουν την άποψή τους:
-«Φτάνοντας στο τέλος της παρουσίασης της εργασίας μας δεν έχουμε παρά να ελέγξουμε αν όντως οι αρχικοί στόχοι που τέθηκαν έχουν υλοποιηθεί. Νομίζουμε πως καταφέραμε επιτυχώς να συλλέξουμε και να διασώσουμε, αν όχι όλα, τα περισσότερα τοπωνύμια του οικισμού μας και να τα ερμηνεύσουμε στο μέτρο των δυνατοτήτων μας. Στόχος όμως δεν αποτέλεσε μόνο αυτό. Μας αφορούν επίσης τα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία που υπάρχουν για κάθε χωριό, τα οποία και καταγράψαμε εμπεριστατωμένα…»
-«Μέσα απ’ αυτή την ερευνητική εργασία, γνώρισα καλύτερα το χωριό και τους μύθους του, με αποτέλεσμα να το σέβομαι περισσότερο. Αν και δεν ήταν η πρώτη μου επιλογή, στη πορεία αποδείχτηκε πολύ ενδιαφέρουσα με αποτέλεσμα να κάνω την εργασία με περισσότερη ευχαρίστηση και επιμέλεια…».
-«Μέσα απ’ την εργασία έμαθα αγαπώ και να εκτιμώ τον τόπο μου αλλά και να δουλεύω μόνος και σε μία ερευνητική ομάδα…».
-«Αυτή η ερευνητική εργασία έδωσε στους μαθητές την ευκαιρία να έρθουν πιο κοντά με το χωριό τους και να το γνωρίσουν καλύτερα. Επίσης, ανακαλύψαμε πράγματα για το χωριό μας, που δεν ξέραμε πριν και μας εντυπωσίασαν…»
Στην αρχή δεν με ενθουσίασε πολύ το θέμα, αλλά μετά από μερικά μαθήματα, κατάλαβα τον σκοπό του και αποδείχτηκε αρκετά ενδιαφέρον. Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή ήταν λίγο δύσκολο αλλά το συνήθισα και τα κατάφερα αρκετά καλά. Άρχισα να πηγαίνω στο χωριό, στο οποίο είχα να πάω πολύ καιρό και έκανα συζητήσεις με τους συγγενείς μου που αφορούσαν το χωριό, πράγμα το οποίο δεν είχαμε ξανακάνει για τόση πολύ ώρα. Επίσης, έκανα βόλτα σε όλο το χωριό και άρχισα να μαθαίνω τους τόπους…».
-«Αρχικά, εμένα το θέμα μου φάνηκε αδιάφορο και πολύ βαρετό, επίσης αρκετά δύσκολο σχετικά με την αναζήτηση των κατάλληλων πληροφοριών. Στη συνέχεια όμως που ασχολήθηκα περισσότερο με το θέμα άρχισε να μου έλκει περισσότερο την προσοχή και το ενδιαφέρον. Έπειτα το βρήκα σα μια καλή αφορμή να εξερευνήσω και να μάθω το χωριό μου καλύτερα απ' ότι το ήξερα μέχρι σήμερα. Επίσης προς ευχάριστη έκπληξή μου ήρθα σε επαφή με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, που ποτέ μέχρι τώρα δεν είχα ανταλλάξει ούτε μερικές λέξεις μαζί τους και έμαθα πράγματα για το χωριό μου που ποτέ δεν φανταζόμουν ότι ξέρουν…».
            Διαφαίνεται από τις παραπάνω αυτοαξιολογήσεις ότι οι συγκεκριμένες ερευνητικές εργασίας επιτυγχάνουν ακόμα έναν στόχο , που δεν είχε ενταχθεί στους αρχικούς σχεδιασμούς μας, την καλλιέργεια της αυτοσυνειδησίας των μαθητών και την ενίσχυση των δεσμών με τη γενέθλια γη. Θεωρώ ότι δεν είναι μικρή επιτυχία για ένα σχολικό «μάθημα».
Ό δεύτερος στόχος, ο καθαρά επιστημονικός, ο οποίος υπέφωσκε στο μυαλό του συντονιστή, και αποσκοπούσε στην καταγραφή και διάσωση των τοπωνυμίων της Κρήτης, επετεύχθη σε ικανοποιητικό βαθμό: η τοπωνυμική έρευνα εφαρμόστηκε για τέσσερα τετράμηνα και εργάστηκαν συνολικά ογδόντα οκτώ (88) μαθητές. Συνολικά καταγράφηκε το τοπωνυμικό εξήντα επτά οικισμών (67), από τους οποίους οι οκτώ καταγράφηκαν δύο φορές, από διαφορετικούς μαθητές, σε διαφορετικό τετράμηνο. Από τους οικισμούς της έρευνάς μας οι τέσσερεις (4) τοποθετούνται γεωγραφικά εκτός Κρήτης (Άρτα, Ιωάννινα, Τρίκαλα, Φθιώτιδα), επτά (7) στο νομό Ρεθύμνης, τρεις (3) στο νομό Λασυθίου και οι υπόλοιποι στο νομό Ηρακλείου, αποτυπώνοντας έτσι και τη σύγχρονη εσωτερική μετακίνηση των πληθυσμών. Επειδή εκτιμήθηκε ότι το αποτέλεσμα της έρευνάς μας είναι σοβαρό το υλικό των εργασιών μας πολύτιμο, μολονότι οι ερευνητές-μαθητές δεν είχαν προηγούμενη ερευνητική εμπειρία και πιθανότατα να υπάρχουν κάποια λάθη στην καταγραφή των τοπωνυμίων, κατατέθηκε στο σύνολό του στο αρχείο της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών (Ε.Κ.Ι.Μ.), για να συμπληρώσει τους υπάρχοντες τοπωνυμικούς καταλόγους, και στο αρχείο της Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας, για να είναι στη διάθεση των ερευνητών και μελετητών της ελληνικής γλώσσας.  






Ενδεικτική βιβλιογραφία για τη μελέτη των κρητικών τοπωνυμίων:

-Ελευθερία Γιακουμάκη, Το μικροτοπωνυμικό της επαρχίας Κισσάμου Κρήτης, Λεξικογραφικόν Δελτίον, τόμ. ΙΣΤ, Αθήνα 1986
-Ελευθερία Γιακουμάκη, Τοπωνυμικές μελέτες, Ελωτία τόμ. 6ος (1996), σελ. 123-138
-Ανδρέας Λενακάκης, Πυργιώτισσα. Ονομάτων επίσκεψις, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2013
-Αταλάντη Μιχελογιαννάκη Καραβελάκη, Τοπωνύμια Κρήτης, Σεργιάνι στη Βιάννο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2006
-Κωστής Παπαδάκης, Τοπωνυμικό της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, και από 1/1/2011 δήμου Αγίου Βασιλείου, περιφερειακής ενότητας Ρεθύμνου, Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για την πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου, τομ Ε΄, Ρέθυμνο 2011
-Ι.Λ.Ε.Ρ, Τα κρητικά τοπωνύμια, Πρακτικά Διήμερου Επιστημονικού Συνεδρίου, Ρέθυμνο 6-7 Νοεμβρίου 1998, τομ. Α-Β, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2000
-Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, Κρητολογικά Μελετήματα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2001

Λεξικά:

-Νικόλαος Π. Ανδριώτης, Ετυμολογικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών ( Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), (1η έκδοση, Αθήνα 1951), τρίτη έκδοση με διορθώσεις και προσθήκες του συγγραφέα, Θεσσαλονίκη 1988, ή ένα οποιοδήποτε καλό ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας.
-Δ. Δημητράκος, Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης, (τ. Α´- Θ´, Αθήνα 1936-1950), ανατ. τόμ. 1-15, Αθήνα 1964, ή ένα οποιοδήποτε καλό λεξικό όλης της Ελληνικής Γλώσσας.
-Στέργιος Σπανάκης, Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, Ηράκλειο1991
-Αντώνης Ξανθινάκης, Λεξικό Ερμηνευτικό και ετυμολογικό του δυτικοκρητικού ιδιώματος, Πανεπιστημιακές Εκδώσεις Κρήτης, 2001








Δημοσιεύθηκε στο: 
https://onomatologiki.wordpress.com/%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%80%CF%89%CE%BD%CF%85%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BD%CE%B1-%CF%89%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-%CF%84%CF%89/


Πρακτικά επιστημονικής διημερίδας Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου, Φιλολογικό Μνημόσυνο στη μνήμη του Εμμανουήλ Κριαρά, Ρέθυμνο 17-18 Απριλίου 2015.  



[1] Για την επικράτηση του αγγλικού όρου project στο ελληνικό σχολείο μοναδικός υπεύθυνος και υπόλογος είναι το Υ.Π.Δ.Μ.Θ., τότε, και σήμερα Υ.Π.Ε.Θ. το καθ’ ύλην αρμόδιο για την προστασία της ελληνικής γλώσσας….
[2] Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας, Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο, ΟΕΒΔ, σελ. 29
[3] Θεωρώ σημαντικό να καταγράψω ότι οι μαθητές εμπέδωσαν τη διάκριση ανάμεσα στον πληροφορητή και τον πληροφοριοδότη.
[4] Ευχαριστώ και από αυτή τη θέση τον διευθυντή του Ιστορικού μουσείου Κρήτης κύριο Αλέξη Καλοκαιρινό για την έκκριση παραχώρησης του υλικού και την υπάλληλο κυρία Ελένη Κατσαλάκη για την προθυμία με την οποία μας εξυπηρέτησε τα δυο αυτά χρόνια.  
[5] Ευχαριστώ και από αυτή τη θέση τον κύριο Μανόλη Δρακάκη, για τη συμβολή του και την άοκνη δια ζώσης συμμετοχή του στις Ερευνητικές αυτές Εργασίες.
[6] W. Kleiber, Die Flurnamen. Voraussetzungen, Methoden und Ergebnisse Sprachund kulturthistorischer Auswertuhng,  στο Besch M. – Reichmann O. – Sonderegger St.: Sprachgeschichte, Ein Handbuh zur  Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung, Berlin 1985, sel. 2130-2141
[7] Ανδρέας Λενακάκης, Πυργιώτισσα. Ονομάτων επίσκεψις, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2013, σελ. 182-185, όπου και σχετική βιβλιογραφία.
[8] Δ. Δημητράκος Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης, Αθήνα 1964, τόμ. 8ος , σελ 3858-3859

Δεν υπάρχουν σχόλια: